GWW-Totaal 6 - 2020

7 NUMMER 6 / OKTOBER 2020 ACTUEEL Onderzoek renovatie- en investeringsopgave rioolwaterzuiveringen Straatbaksteen voor een levenslang hergebruik Norm voor rioolrenovatie - technieken gepubliceerd Heemraad waterketen en duurzaamheid Leo Stehouwer van waterschap Hollandse Delta: “De uitkomsten van de ALM-studies moeten leiden tot een weloverwogen en toekomst- bestendige, bestuurlijke keuze voor een voorkeursvariant.” Waterschap Hollandse Delta en Witteveen+Bos gaan de renovatie- en investeringsopgave van vier rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) in kaart brengen. Het gaat om de installaties in Dordrecht, Heenvliet, Hellevoetsluis en Dokhaven in Rotterdam. RWZI Dokhaven is de enige ondergrondse waterzuivering van Nederland en zuivert het afvalwa - ter van een half miljoen Rotterdammers. Het zuiveren van afvalwater is één van de kerntaken van het waterschap. Hollandse Delta heeft momenteel twintig rioolwater- zuiveringsinstallaties en een slibverwer- kingsinstallatie (SVB) Sluisjesdijk in bedrijf. De meeste installaties zijn gebouwd tussen 1970 en 1990. Nadien zijn er wel aanpassin- gen uitgevoerd, maar gezien de leeftijd wordt voor de komende jaren een grote renovatie- en investeringsopgave verwacht. In 2013 voerde Witteveen+Bos al een vergelijkbare studie uit voor SVB Sluisjesdijk. ALM-STUDIE Om deze opgave voor elke zuivering te kun- nen bepalen, wordt de methodiek van Asset LifecycleManagement (ALM) gebruikt. Met een ALM-studie kan per installatie worden berekend op welke wijze de vereiste zuive- ringsprestaties ook in de toekomst kunnen worden geleverd. Een ALM-studie kijkt daarbij breder dan de techniek: ook maatschappelijke ontwikkelingen en innovatie zijn hiervan on- derdeel. De hoofdambitie is het realiseren van kosteneffectieve en circulaire zuiveringen, waarin bijvoorbeeld schoon water en mest- stoffen worden geproduceerd uit rioolwater. Heemraad waterketen en duurzaamheid Leo Stehouwer van waterschap Hollandse Delta: “De uitkomsten van de ALM-studies moeten leiden tot een weloverwogen en toekomstbestendige, bestuurlijke keuze voor een voorkeursvariant. Deze voorkeursva- riant bepaalt uiteindelijk de renovatie- en investeringsopgave van het waterschap voor de komende jaren.” TECHNISCHE SCHOUW Aan de hand van een technische schouw worden eerst de uitgangspunten voor de ALM-studies bepaald. Daarna worden ALM-studies uitgevoerd voor de zuiveringen in Dordrecht, Heenvliet, Hellevoetsluis en Dokhaven Rotterdam. TOEKOMSTVARIANTEN Witteveen+Bos zal haar ervaring met en kennis van innovatieve concepten inzetten om toekomstvarianten te ontwikkelen die passen binnen de ambities van waterschap Hollandse Delta. Daarbij worden innovaties geclusterd per thema: topkwaliteit effluent/ bruikbaarheid effluent, minimale CO 2 -emis- sie; maximaal energiezuinig, maximale grondstofterugwinning, minimale kosten, enzovoorts. De innovaties dragen onder meer bij aan een 100% energieneutraal waterschap in 2030. Jochem Schut, projectleider vanWitteveen+- Bos: “Door rioolwater als bron voor waarde- volle grondstoffen te gebruiken, kunnen de waterschappen een belangrijke bijdrage leve- ren aan de circulaire economie. De ambities van de sector zijn hoog, wat vraagt om een multidisciplinaire aanpak en een stapsgewijze implementatie van de juiste technologie. Tegelijkertijd zijn maatschappelijk verant- woorde keuzes nodig. Door middel van een ALM-studie bekijken we wat specifiek voor waterschap Hollandse Delta de meest koste- neffectieve, duurzame en circulaire methode van zuiveren is voor de komende vijftien jaar. Doordat we in de ALM-studies ver vooruit kijken, voorkomen we zogenaamde ‘lock-ins’ en kunnen we in de variantenstudie nieuwe concepten en innovaties toepassen.” Uit onderzoek door adviesbureau CE Delft blijkt, dat ongeveer 90% van alle toegepaste straatbak- steen meerdere malen wordt hergebruikt. De levensduur is daardoor bijzonder lang, gemid- deld zo’n 135 jaar. De grote mate van hergebruik bevestigt het circulaire karakter van de gebak- ken straatklinker. De lange le- vensduur maakt straatbaksteen prima passend bij de maatschap- pelijke opgave tot verduurzaming van de bebouwde omgeving. Het onafhankelijke adviesbureau CE Delft deed onderzoek naar de mate van hergebruik en de levensduur van de gebakken straat- klinker. Uit de studie blijkt de straatbaksteen meerdere malen te worden hergebruikt en daardoor een zeer lange levensduur te hebben. Het hergebruik door gemeenten, de grootste afnemers, wordt door de onderzoekers geraamd op ruim 80%. Wordt hergebruik door de particulier na gebruik door gemeenten meegenomen in de bereke- ning, dan komt het hergebruik zelfs uit op circa 90%. De onderzoekers ramen de gemiddelde Foto: Vandersanden. levensduur op circa 135 jaar. CE Delft verrichtte het onderzoek in opdracht van branchevereniging KNB. Deze geeft met dit soort onderzoeken invulling aan de duurzaamheidsagenda van de sector. Deze agenda ondersteunt fabrikanten in hun stre- ven om een duurzame samenleving dichterbij te brengen. In 2009 bleek al uit onderzoek door Royal Haskoning dat de gemiddelde levensduur van straatbakstenen ongeveer 125 jaar is. Het totale hergebruik bedroeg toen eveneens circa 90%. Het nieuwe onderzoek bevestigt de resultaten uit dit eerdere onderzoek. LAGE MKI-WAARDE De lange levensduur van straatbaksteen en het hernieuwbare karakter van de primaire grondstof rivierklei maken de straatbaksteen tot een duurzame keuze. Dit, tezamen met de succesvolle besparing door fabrikanten op het energiegebruik per eenheid product resulteert in een lage MilieuKostenIndicator (MKI-waarde) voor de straatbaksteen. KNB verwacht dat deze MKI op termijn nog verder zal dalen als de sector er in slaagt om over te stappen naar duurzame alternatieven voor aardgas. Een haalbaarheidsonderzoek hiernaar werd in 2019 gestart. Per 1 oktober 2020 is NEN 7801:2020 ‘Koepelnorm voor rioolrenovatie met behulp van liningtechnieken’ gepubliceerd. Adviseurs, producenten, uitvoe- rende partijen en kennisinstellin- gen hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze norm. NEN 7801 is van toepassing op het onder- grondse inzamel- en transportsysteem voor afvalwater (buitenriolering) onder vrij verval (max. 0,5 bar) en de riolering binnen de perceelgrens voor zover deze deel uitmaakt van de buitenriolering. Repareren, vervangen en verbeteren maken geen deel uit van het toepassingsgebied van deze norm. ACHTERGROND Bij het ontwerpen van de renovatie van een riool worden in Nederland verschillende buitenlandse (Duitse) praktijkrichtlijnen gehanteerd. Er bestaan ook meerdere CEN- en ISO-normen, die op diverse abstractie- niveaus dit onderwerp behandelen. Deze buitenlandse normen zijn in Nederland onvoldoende be- kend, maar vaak wel van toepassing. Opdrachtgevers, toeleveranciers en dienstverleners van rioolrenovatie hadden de wens om te komen tot een nationale standaard voor rioolrenovatie in Nederland, waarbij de kennis uit de buiten- landse normen is toegepast. Dit heeft geleid tot deze integrale koepelnorm. OVERZICHT RENOVATIEMETHODEN Nadrukkelijk is ervoor gekozen alleen de in Nederland meest toegepaste renovatieme- thoden te noemen. Een compleet overzicht van alle renovatiemethoden is opgenomen in NEN-EN 15885 en in delen van de NEN-EN- ISO 11296 serie. Voor informatie over deze norm(en) of over het normalisatieproces: Saskia Schulten, consultant Bouw & Installatie, telefoon 015 2 690 324 of e-mail bi@nen.nl . Foto: GMB Riole- ringstechnieken. Van Gelder Groep neemt Klever Boor- en Perstechniek over Van Gelder Kabel-, Leiding- en Montagewerken, onderdeel van de Van Gelder Groep, heeft per 1 oktober 2020 Klever Boor- en Perstech - niek (Klever) overgenomen. Klever, gevestigd te Benschop, is sinds 1994 specialist op het gebied van hori- zontaal gestuurde boringen en sleufloze verbindingen. De Nederlandse markt voor energie-infra- structuur profiteert van een toenemende vraag naar oplossingen die de energietran- sitie ondersteunen. Door de aanvullende activiteiten van Klever, is Van Gelder beter in staat om in de toenemende behoeften van haar klanten te voorzien. “Wij heten alle medewerkers van Klever welkom bij ons bedrijf. Klever zal zelfstandig actief blijven als dochteronderneming van Van Gelder Kabel-, Leiding- en Montagewer- ken, onder leiding van de huidige directeur en oprichter Martin Klever. Dankzij deze over- name zijn wij in staat om een grote bijdrage te leveren aan de energietransitie in Neder- land”, aldus Henri van der Kamp, algemeen directeur van de Van Gelder Groep.