GWW-Totaal 2 - 2021

PLATFORM VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW 28 Blauw en groen voor De Levende Openbare Ruimte Water is van grote waarde voor de leefbaarheid van de stad. Het zorgt echter ook voor grote uitda- gingen. Door klimaatverandering wordt het natter, warmer en soms ook een tijdlang droog. Zowel wateroverlast als droogte leiden tot economische en mate- riële schade. Groen kan zorgen voor een betere waterbalans in de bebouwde omgeving. TEKST: KIMVANDER LEEST EN ANNE- MIEKE BOS, VHG Groen koelt en buffert, waardoor schade kan worden voorkomen of beperkt. Maatregelen voor waterberging kunnen met groen goed gecombineerd worden voor het verminderen van hittestress, het vergroten van biodiversi- teit, waterzuivering en zelfs spelen. HANDLEIDING De VHG-handleiding De Levende Openbare Ruimte bevat meer dan 500 gerealiseerde praktijkvoorbeelden van (semi) openbaar groen. Het boekwerk biedt veel inspiratie om groen te verbinden met grijs (infra) en blauw (water). De informatie is gebaseerd op wetenschappelijke feiten en gebrui- kerservaringen. De handleiding helpt in ontwerpen en gesprekken de mogelijkheden van groenblauwe oplossingen tijdig mee te nemen en maximaal in te zetten voor de gewenste functies. Hierna volgen enkele voorbeelden. WADI 2.0 Wadi’s zien we veelal in de vorm van groene verlaagde grasvelden die dienen als infiltra - tiegebied om regenwater te verwerken en de grondwatervoorraad aan te vullen. Door beplanting toe te passen met een rijkere vegetatie dan alleen gras, verbetert de infil - tratiecapaciteit en het waterzuiverend ver- mogen en is frequent maaien overbodig. De beplanting ondersteunt ook de biodiversiteit. Ook de belevingswaarde neemt toe. Planten voor wadi’s moeten bestand zijn tegen tijde- lijke (zeer) natte en droge groeiomstandig- heden. Er zijn voldoende mogelijkheden om het sortiment daarop af te stemmen. Naast geschikte vaste planten zijn ook bomen en bloembollen mogelijk. Door gebruik te maken van hoogteverschil- len kan regenwater moeiteloos via afschot en stoepranden naar onverharde delen stromen, zoals een lager gelegen groen- strook. Daar kan het in de bodem infiltreren. Als er voldoende ruimte is, zijn bovengrondse voorzieningen vaak het minst kostbaar en het makkelijkst te realiseren. WATERKWALITEIT Groene oevers en helofytenfilters verbete - ren de waterkwaliteit op natuurlijke wijze. Een helofytenfilter (in combinatie met bezinkbassin) zorgt voor decentrale zuive- ring van (door fosfaten, nitraten en zware metalen) vervuild regenwater van straten en parkeerplaatsen en huishoudelijk afvalwater. In de praktijk blijkt dit een goedkope en efficiënte methode. Schaduw door boomkronen beperkt de opwarming van waterlopen in het stedelijk gebied. Dit draagt bij aan de verhoging van de hoeveelheid zuurstof in het water en de beperking van ongewenste algengroei. Ook drijvende waterplanten zoals waterlelies hebben - door de bedekkende bladeren - een verkoelende werking op hete zomerdagen. Ze maken oppervlaktewater bovendien minder gevoelig voor blauwalg. MEER (HOGE) BEPLANTING Beplanting houdt regenwater deels vast op de bladeren, de stam en de takken. Deze neerslag verdampt weer na de bui. Loofbomen kunnen zo wel 5 tot 20% van de jaarlijkse neerslag opvangen en naaldbo- men tot zelfs 50%. Vooral hoge en diep- wortelende bomen en struiken hebben een positieve invloed op het opnamevermogen van neerslag op de beplanting zelf en in de bodem. Het opnamevermogen van de bodem is dan wel een factor drie groter dan bij kale grond. BOOMBUNKER In gebieden met weinig ruimte door dichte bebouwing geeft de combinatie van groen met technische maatregelen onder de grond mogelijkheden voor berging van wateroverschotten. Een boombunker is een soort ondergrondse, omgekeerde bloempot. Zo’n bunker biedt de boomwor- tels relatief veel ruimte in de verharding en beschermt tegen de druk en verdichting van de grond door het verkeer. Onderin bevindt zich een waterbuffer die de bomen helpt om langere droge perioden te over- bruggen. Puyenbroeck, Oost-Vlaanderen. Blauw en groen gaan goed samen: wadi en waterspeelplaats ineen. Beeld: Donker Groep Wadi 2.0. Prinses Irenestraat, Amsterdam. Er is een groene watervertragende groenstrook aan- gelegd van negen meter breed en een halve kilometer lang. Deze groenblauwe verbinding zorgt tevens voor meer biodiversiteit en minder hittestress in de betonnen wereld van de Zuidas. Beeld: Amsterdam Rainproof. Waterkwaliteit. Erasmusgracht, Amsterdam. Beloopbaar helofytenfilter. Natuurlijke oevers voor natuurlijke waterzuivering naast meer biodiversiteit. Beeld: Hinno Wurfbain. Boombunker. Bomen met een goede groeiplaats kunnen uitgroeien tot gezonde volwassen bomen. Speciale boomspiegels kunnen rondom bomen in (bestaande) verharding worden geplaatst ter bescherming. Ze zorgen voor een snelle afwatering naar de beplanting en het grondwater. Beeld: GreenMax. DE LEVENDE OPENBARE RUIMTE Al deze informatie en voorbeelden zijn terug te vinden in de VHG-hand­ leiding De Levende Openbare Ruimte. Deze handleiding is een vervolg en aanvulling op de succesvolle hand­ leidingen De Levende Tuin (2018) en Het Levende Gebouw (2019. Alle handleidingen zijn digitaal in te zien en te bestellen op www.vhg.org/kennis- bank.