GWW-Totaal 5 - 2021

29 NUMMER 5 / SEPTEMBER 2021 THEMA KLIMAATADAPTATIE Klimaatadaptatie en biodiversiteitsherstel hand in hand NL TERREINLABEL De NL Terreinlabel-methode is een proces tool om duurzaam- heidsambities voor een bestaand of toekomstig terrein inzichtelijk te maken en te borgen tijdens het ontwikkelproces. Op deze manier is het mogelijk om te sturen op samenhangende duurzaamheids- thema’s. Er wordt gekeken naar: • ontwerp en materialisatie • bodem en water • biodiversiteit • energie en klimaat • mens en omgeving • borging Kijk voor meer informatie op www.nlterreinlabel.nl In 1962 werd een rivierduin in het Achterhoekse Silvolde afgegraven ten behoeve van zandwinning en ontwikkeling van een fabriekster- rein. Nu, bijna 60 jaar later, maakt de voormalige buizenfabriek plaats voor een circulaire en natuurinclusieve woonwijk. Hier gaan klimaat- adaptatie, herstel van het oorspronkelijke landschap én de biodiversi- teit hand in hand. TEKST: SANDER LOUIS, NL GREENLABEL Silvolde ligt in de gemeente Oude IJssel- streek, een gebied in het zuidelijkste puntje van de Achterhoek tegen de landsgrens met Duitsland. Levensader van de regio is de rivier de Oude IJssel, die in Duitsland ontspringt en bij Doesburg uitmondt in de IJssel. In de laatste ijstijd zorgde de droogval- lende rivierbedding voor uitstuiven van het zand, wat zogeheten rivierduinen opleverde. Tot de jaren zestig van de vorige eeuw kende Silvolde ook zo’n rivierduingebied. Maar in 1962 werd de rivierduinen rechtgetrokken en verdwenen deze onder het plaveisel van een 1,9 hectare omvattend fabrieksterrein. Daar gaat nu weer verandering in komen, want in het ontwerp van Studio NicoWissing voor de buitenruimte van de nieuwe wijk ‘Rivierduinen’ komen de duinen weer in volle glorie terug. De nieuwe wijk omvat straks 20 duurzame woningen en 39 appartementen voor starters en senioren. Wat dit project van ontwikkelaar Groenvast Arnhem uniek maakt is dat in elke fase van het ontwikkel- proces integrale duurzaamheid leidend is. Zo wordt niet alleen het eeuwenoude landschap weer in ere hersteld, maar kan ook de oor- spronkelijke biodiversiteit weer terugge- bracht worden. In het beplantingsplan voor de openbare buitenruimte is dan ook een hoofdrol weggelegd voor inheemse soorten die het goed doen op zandgrond. De biolo- gische wilde plantenkwekerij Cruydt-Hoeck heeft hiervoor zelfs speciale zaadmengsels met gebiedseigen soorten samengesteld. CIRCULARITEIT De terugkeer van de rivierduinen uit de ijstijd heeft nog meer voordelen: het maakt de aanleg van hemelwaterstelsels overbodig. Rinke Hagens, ontwerpleider bij Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek legt uit: “Door de hoogteverschillen van de duinen func- tioneren de kommen tussen de duinen als natuurlijke wadi’s. Daarbij komt dat de zand- bodem zeer waterdoorlatend is. Uit onze berekeningen blijkt dat er op deze manier geen noodzaak bestaat om kunstma- tige afwateringssys- temen aan te leggen, zelfs niet in tijden van klimaatverande- ring. Ook dat is een element in de integrale duurzame aanpak van dit project.” Bij die aanpak speelt circulariteit een grote rol. Hagens: “Tijdens het sloopwerk van de 8.700 m 2 aan bedrijfs- gebouwen en het opruimen van de terreinin- richting hebben we zoveel mogelijk materi- alen gespaard voor hergebruik. Zo worden vrijwel alle stenen en kantopsluitingen opnieuw toegepast in het nieuwe ontwerp; niks gaat verloren. De betonnen vloeren van de fabriekshallen zijn vergruisd op locatie en worden weer gebruikt als fundatie. Meestal betekent vergruizing een downscaling van het materiaal, maar in dit geval is het juist een upscaling, omdat de fundatie in vergruisde vormwaterbergend en -doorlatend is. Dat is precies wat we nodig hebben voor de funderingen van de wegen. Grondstoffen die we niet direct gebruiken bewaren we in een depot op de locatie. Daardoor kunnen we de transportbewegingen tot een minimum beperken. Dat scheelt weer.” PREFABRICAGE Een ander onderdeel van de integrale duur- zame aanpak is de keuze voor prefab houten woningen die kant-en-klaar worden aangele- verd. Ook dat levert ecologisch én financieel voordeel op, aldus Hagens: “Normaal gespro- ken brengen we de fundatie alvast aan en leggen we soms ook een asfalt- of klinkerweg aan voor de aanvoer van bouwmaterialen. Maar omdat de woningen hier kant-en-klaar worden gebracht kunnen we volstaan met rijplaten. Verder werken we met een geslo- ten grondbalans en hoeven we dus vrijwel geen grond aan- of af te voeren met zwaar materieel. Dat is beter voor de bodem én het drukt de kosten.” A-LABEL Integrale duurzaamheid houdt onder andere in dat tijdens het ontwerp en de bouw goed nagedacht wordt over zaken als hergebruik, transport, biodiversiteit en klimaatadaptatie. Maar ook de fase ná oplevering is cruciaal. Immers, de opzet slaagt alleen als de be- heerders en bewoners ook de principes van integrale duurzaamheid gaan omarmen. Om al deze facetten te borgen is NL Greenlabel nauw bij het project Rivierduinen betrok- ken. Maarten Alberse, procesmanager bij NL Greenlabel, legt uit: “Rivierduinen is beoordeeld volgens de NL Terreinlabel-me- thode. Dat betekent dat gekeken is naar zes samenhangende hoofdthema’s die verder zijn onderverdeeld in 27 subthema’s. Je moet dan denken aan zaken als ontwerp, energie, bodem, materialisatie, biodiver- siteit en klimaatadaptatie, maar ook de borging van het concept en de menselijke maat zijn heel erg belangrijk. Rivierduinen scoort goed op vrijwel alle duurzaamheids- thema’s en heeft daarmee dan ook met glans het A-label verdiend.” “Wat Rivierduinen verder zo bijzonder maakt is dat het project van A tot Z inhoudelijk ge- dreven is. Zowel de eigenaar/opdrachtgever, de projectontwikkelaar, de architecten en de gemeente hebben zich geschaard achter dezelfde inhoudelijke visie en ambitie. Het project draait niet om geld of winstbejag, maar om het daadwerkelijk herstellen van de oorspronkelijke landschappelijke kwaliteit, de biodiversiteit en het creëren van een aangename, klimaatbestendige leefomge- ving voor de toekomstige bewoners”, aldus Alberse. NAOBERSCHAP Als alles volgens plan verloopt kunnen de eerste bewoners in 2022 hun nieuwe woning betrekken. Zij gaan deel uitmaken van een uniek concept gestoeld op het typisch Ach- terhoekse begrip ‘naoberschap’. Hierin staat gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de leefomgeving - er zijn zelfs geen particuliere tuinen - en zorg voor de medemens centraal. Elke bewoner wordt automatisch lid van de VVE. Er komt een gemeenschappelijke werkplaats, moestuin en gastenverblijf en er is zelfs een energiecoöperatie gepland waar iedere bewoner mede-eigenaar van wordt. Het is ook de bedoeling dat er elektrische deelauto’s worden aangeboden, zodat de parkeerdruk wordt verminderd en er meer ruimte blijft voor mens en natuur. Lodewijk Hoekstra (links) reikte namens NL Greenlabel het NL Terreinlabel-certificaat uit aan projectontwikkelaars Stef Beumer en Edith Baltusse. Rechts wethou- der Ben Hiddinga, gemeente Oude IJsselstreek.