PLATFORM VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW 16 Houten bruggen: laaghangend klimaatfruit te kust en te keur Aandacht voor circulariteit, klimaatadaptief bouwen, duurzame herkomst en productie, is naast kosten, risico en haalbaarheid niet meer weg te denken bij het ontwerpen, aanbesteden en uitvoeren van werken in de grond-, weg- en waterbouw. Er wordt in de waterbouw daarom veel gesproken over circulaire innovatie, SBIR trajecten, alternatieve materialen, maar soms zijn oplossingen voor hedendaagse uitdagingen voor een groot deel in te vullen op basis van bestaande kennis en ervaring. Dat maakt houttoepassingen in de gww laaghangend fruit. Houten bruggen zijn hiervan een goed voorbeeld. TEKST: ERIC DEMUNCK, CENTRUMHOUT Nederland heeft als waterrijk land eeuwenlange ervaring opgebouwd als het gaat om oplossingen voor het beheersen van water (sluizen en dijken), scheiding van grond en water (keringen, beschoeiingen, damwanden) en manieren om het water over te kunnen steken (schepen, bruggen). Het meest gebruikte materiaal was hout. Ruim voor handen en met veel kennis en vakmanschap verwerkt tot sterke en functionele toepassingen. Hiervan is nog veel bewijs te vinden. Niet alleen bij opgravingen (zoals een sluis in het kanaal van Corbulo bij Katwijk uit het jaar 50 na Chr.), beschoeiingen in Monnikendam uit de 18e eeuw of sluizen van 90 jaar oud. MET HOUT CO2-DOELSTELLINGEN REALISEREN Op de basisschool hebben we geleerd dat groene planten CO2 uit de lucht halen en dit omzetten in voedingstoffen en biomassa. Bomen zijn grote planten en leggen grote hoeveelheden CO2 vast in hout. Circa 50% van de massa van hout bestaat uit koolstof. In de in Nederland meest voorkomende brug, de fiets- en voetgangersbrug, wordt gemiddeld 3 m3 tropisch loofhout gebruikt. Uitgevoerd in duurzaam geproduceerd Azobé betekent dit een vastlegging van 4.902 kg CO2eq, berekend volgens de normNEN-EN 16449 (www.opslagCO2inhout.nl) gedurende een levensduur van 30, 50 of zelfs 80 jaar. Dit is afhankelijk van een goed ontwerp, juiste detaillering en gevoerde beheer. Dat is evenveel CO2 als uitgestoten wordt tijdens zes weken lang continue douchen, achttien keer heen en weer rijden met een middenklasser van Utrecht naar Parijs, de productie van 245 kg vlees of 6 miljoen plastic zakjes. Ter overweging: we hebben in Nederland naar schatting 14.000 van deze fiets- en voetgangersbruggen. Houten bruggen leveren daarmee, vaak zonder dat we daar bij stil staan, een grote positieve bijdrage aan het verminderen van klimaatverandering. HOUTEN BRUGGEN OPNIEUW IN DE BELANGSTELLING In Nederland kennen we ook wat grotere tui- en vakwerkbruggen van hout. Voorbeelden hiervan zijn de botterbrug (Harderwijk), of meer recent de Stönner Meijwaardbrug te Oirschot over het Wilhelminakanaal met een hoofdoverspanning van meer dan 41 meter, Een ander voorbeeld is de langste fiets- en voetgangersbrug van Europa, de Pieter Smit brug (Blauwe loper te Oldambt, Groningen), met een totale architectonische lengte van bijna 800 meter lang. De brugdelen zijn 3,50 meter breed met onder andere een basculebrug over de A7 met een hoofdoverspanning 42 meter. De houten onderconstructie is gebouwd uit ongeveer 350 m3 verantwoord hout, goed voor 572.000 kg opgeslagen CO2. Naast aannemers, gemeenten en adviseurs civiele techniek verdiept ook het ontwerpteam van Rijkswaterstaat zich in de mogelijkheden van houten verkeersbruggen. De eerste ontwerpen in hout blijken beter te scoren op het gebied van milieuprestatie (MKI), CO2-emissies en circulariteit ten opzichte van technisch gelijkwaardige varianten in staal en beton (CROWCUR Rapport 213 - Handboek Hout in de gww, 2022). Samen met onder andere Bouwcampus is dan ook besloten om een Buyer Group Houten bruggen op te starten, waar gemeenten samen kunnen gaan werken om het (seriematig) ontwerpen van houten bruggen mogelijk te maken. Gemeenten die ook belangstelling hebben kunnen zich nog bij ons aanmelden. LEVENSDUUR IN EIGEN HAND Bij een rondgang langs bestaande houten fiets- en voetgangers bruggen blijkt dat ontwerp, detaillering en uitvoering niet bijdragen aan een lange levensduur. CROW heeft daarom in haar nieuwe handboek over het gebruik van hout in de gww een aantal specifieke aandachtspunten opgenomen om de levensduur te verbeteren. Het draait eigenlijk om twee eenvoudige principes: 1) Zorg dat het hout niet nat wordt en 2) als het hout toch nat wordt zorg dan dat het zo snel mogelijk kan drogen of op die plaats voor een houtsoort wordt gekozen die geschikt is voor langdurig grond en watercontact. Bij punt 1 werkt ‘afscherming’ goed (zie detailtekening 1), bij punt 2 is luchtige detaillering essentieel (zie detailtekening 2). Een veel gemaakte fout is het niet beperken van het uitwisselen van vocht tussen materialen. Vaak worden composietbruggen niet en houten bruggen wel ‘koud’ in het talud gelegd, terwijl de kosten voor het toepassen van een juist ontworpen landhoofd de totale levensduurkosten juist aanzienlijk beperkt (zie detailtekening 3). Tenslotte zal ook gekeken moeten worden waar de bruggen geplaatst worden en welk beheer daarbij hoort. Een houten parkbrug onder een treurwilg zal meer aandacht vergen dan in het open veld. Het één of twee maal per jaar verwijderen van blad, zand en ander vuil verlengt ook de levensduur aanzienlijk, zo is de ervaring. Zie voor onderhoudstrajecten ook het CROWHandboek. Meer informatie over houttoepassingen in de gww: CROW CUR Rapport 213 - Handboek Hout in de gww, 2022: www.crow.nl, of www.houtindegww.nl. Stönner Meijwaardbrug: mooi gedetailleerd houten vakwerk te Oirschot. Foto: Jdvf/HupkesWijma. Detailtekening 1: Het toepassen van EPDM- of faomband of RVS-profiel voorkomt lekkage van vocht via het boorgat van het bevestigingsmiddel in de houten ligger (CROW, 2022). Detailtekening 2: snel drogen door luchtig detailleren van de aansluiting en vocht van constructie afvoeren door naar buiten af te schuinen (CROW, 2022) Detailtekening 3: Het gebruik van een juist ontworpen landhoofd voorkomt optrekkend vocht en beperkt daarmee de totale levensduur kosten van een houten brug aanzienlijk (CROW, 2022).
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=