De realistische koers naar 2030 Pag. 13 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.GWWTOTAAL.NL NUMMER 6 | JAARGANG 14 | OKTOBER 2023 HET GROOTSTE GWW PLATFORM IN NEDERLAND THEMA MATERIEEL MATERIEEL Tijdens MATEXPO ging de zon op voor Zero Emission 17 KUNSTWERKEN Belang van technische installaties in Heinenoordtunnel 24 GROEN Groenbranche investeert in emissievrij werken 31 JANSONBRIDGING.NL eurogate-international.com Grootste assortiment grondboren en palenrammers DE SCHANS BV AL RUIM 25 JAAR DÉ SPECIALIST (+31) 073 599 17 50 |www.deschansbv.nl Een BMWT-keuring staat voor veilig en duurzaam werken in het grondverzet
Bouwmachine verhuur door héél Nederland Verhuur van graafmachines, wielladers, dumpers, walsen, trilplaten, etc Zie voor onze prijzen www.compactrent.nl of kom langs op één van onze vestigingen. Compact Rent BV | Van Heemstraweg 39a | 6658 KE Beneden Leeuwen | Tel.: 088-0036333 | www.compactrent.nl Ruim 45 elektrische machines in het assortiment. Van 800 kilo tot en met 12 ton
3 NUMMER 6 / OKTOBER 2023 Emissieloos in stappen Zo rond deze tijd, eind oktober, wordt het Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen getekend door overheden, marktpartijen en brancheorganisaties. Ze slaan hiermee de handen ineen en maken afspraken over het gezamenlijk uitvoeren van de routekaart SEB. Toch pleiten onder meer Cumela en BMWT in deze GWW Totaal voor de weg der geleidelijkheid. De ondertekenaars van het convenant gaan een inspanningsverplichting aan, dus niet een resultaatsverplichting. En dan is er ook nog De Groene Koers (DGK), een initiatief van Bouwend Nederland, BMWT, Cumela, VHG en MKB Infra, met als doel versnelling naar een uitstootvrije(re) sector in 2030. Genoeg prikkels dus, op weg naar schoner werken. Maar Cumela en BMWT pleiten voor een geleidelijke overgang. Emissieloos materieel is er nog niet voldoende om ineens aan een grote vraag te voldoen. Er zijn voorlopig voor het milieu ook nog andere oplossingen, die op korte termijn meer winst opleveren. Dan gaat het om stage IV en V machines, met gebruikmaking van HVO (100) brandstof. BMWT wijst ook op de invloed van de locatie op de afweging tussen Stage IV / Stage V of ZE (Zero Emmisie) machines. Zo worden veel bouwprojecten op één bepaalde locatie gebouwd. Bij bouwwerkzaamheden in gebieden waar al een elektriciteitsnetwerk ligt, kunnen elektrische voertuigen veelal op bestaande netwerkaansluitingen worden aangesloten. Dit in tegenstelling tot nieuwbouwlocaties. Bij die projecten ligt de nadruk vooral op de zware machines in de grondverzetfase, die in de regel aan het begin van het project plaatsvindt, en nog nauwelijks in ZE leverbaar zijn. En bij weg- en waterbouw werkt men vaak niet op één vaste locatie, maar juist op een traject. Daardoor is de kans kleiner dat elektrische werktuigen op korte termijn al worden ingezet. Resumerend moeten we ons dus niet blindstaren op ZE-machines, maar op de korte termijn ook winst zien te maken met Stage IV / Stage V en bijvoorbeeld HVO brandstof. Op de lange termijn zullen ZE-machines dan steeds vaker worden ingezet. INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 17 24 advertenties 05 Actueel 3D geprinte fietsbruggen naast N243 06 Actueel Wijzigingen Bbl vanaf 2024 07 Actueel Kabinet maakt meters met waterstof MATERIEEL 09 Materieel Cumela kritisch over Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen 13 Materieel De realistische koers naar 2030 15 Materieel Waarom zijn bijna alle graafmachines geel? 17 Materieel Tijdens MATEXPO ging de zon op voor Zero Emission 18 Materieel Nieuwkomers scoorden goed op MATEXPO 19 Materieel MATEXPO Nieuws 20 Materieel Nieuws EN VERDER 24 Kunstwerken Technische installaties in Heinenoordtunnel 27 Openbare verlichting Verlichting belangrijk voor sociale veiligheid tunnels 29 Bestrating Doorgroeibare straatbakstenen voor groenparkeren 31 Groen Bermbeheer Groenbranche investeert in emissievrij werken 32 Groen Nieuws 35 Ondernemen Aanbesteden & Aannemen 36 MKB INFRA Dilemma’s en afwegingen bij bedrijfsovername 38 Productnieuws Productnieuws GWW-sector +31(0)592 37 27 19 info@middelbos.nl www.middelbos.nl Import en Groothandel ON-VOOR-STEL-BAAR Onvoorstelbaar groot is ons assortiment aanhangeronderdelen en banden voor Landbouw, Tuin & Park, Quad en Industrie. Door dat enorme assortiment hebben wij altijd voor u het beste, het snelst leverbare en het meest prijsvriendelijke artikel in huis. Vandaag besteld, is morgen in huis. Wielen kunnen we passend maken in onze eigen workshop. In elke gewenste kleur. Met plezier werken wij ons uit de naad voor uw sloffen. NIEUW Landbouwassen Landbouwbanden Industriebanden Velgen BEZOEK ONZE WEBSHOP NIEUW +31(0)592 37 27 19 info@middelbos.nl www.middelbos.nl Import en Groothandel ON-VOOR-STEL-BAAR Onvoorstelbaar groot is ons assortiment aanhangeronderdelen en banden voor Landbouw, Tuin & Park, Quad en Industrie. Door dat enorme assortiment hebben wij altijd voor u het beste, het snelst leverbare en het meest prijsvriendelijke artikel in huis. Vandaag besteld, is morgen in huis. Wielen kunnen we passend maken in onze eigen workshop. In elke gewenste kleur. Met plezier werken wij ons uit de naad voor uw sloffen. NIEUW Landbouwassen Landbouwbanden Industriebanden Velgen BEZOEK ONZE WEBSHOP NIEUW 592 37 27 19 middelbos.nl middelbos.nl n Groothandel EK E OP Bekijk onze vacatures en solliciteer meteen via www.werkenbijschageninfra.nl Kom jij werken bij Schagen Infra?
KIES HET BESTE VOOR JE MACHINE ALTIJD STARTEN EN EEN LANGERE LEVENSDUUR MET ASPEN ALKYLAATBENZINE Een schone brandstof die goed is voor je machine Dankzij de lange houdbaarheid van Aspen ervaar je geen startproblemen en gaat ’ie langer mee. Ook bevat Aspen geen ethanol, waardoor E10 problemen tot het verleden behoren. Maar Aspen heeft nog veel meer voordelen. Zo is de brandstof 99% schoner, bevat het nauwelijks schadelijke stoffen en is het beter voor je gezondheid én ons milieu. Ontdek alle voordelen. aspen-benelux.nl
5 NUMMER 6 / OKTOBER 2023 ACTUEEL advertentie Drie verschillende 3D geprinte fietsbruggen naast N243 Bert Swart, projectmanager N243 bij de Provincie Noord-Holland: “3D-betonprinten past bij een duurzame toekomst, waarin steeds meer circulair gebouwd wordt.” Op 29 september 2023 is de vernieuwde N243 tussen Alkmaar en Koggenland officieel geopend. De afgelopen jaren is hard gewerkt aan een nieuwe inrichting van de Schermerhornerweg, Middenweg en Noordervaart (N243). Met de aanpassingen is de weg veiliger gemaakt, heeft deze een meer ‘groene’ uitstraling gekregen en kan de weg weer jaren mee. Voor dit project heeft Weber Beamix drie verschillende fietsbruggen geprint op de eigen industriële 3D productielijn in Eindhoven. De N243 loopt door prachtige polderlandschappen. Er liggen daarom meerdere bruggen over de wateren van dat landschap. Over de Beemsterringvaart, Vrouwensloot en Jispersloot langs de Schermerhornerweg (N243) zijn fietsbruggen geplaatst om de weg voor fietsers veiliger te maken. Deze zijn met beton geprint in de 3D betonprint fabriek van Saint-Gobain Weber Beamix. Hier werd eerder al de hoogste 3D geprinte constructie ter wereld geprint. Dankzij deze innovatieve techniek is minder materiaal nodig en minder materiaal betekent minder uitstoot van CO2. Een ander voordeel van de 3D betonprint techniek is het feit dat er tijdens het bouwproces minder afval wordt geproduceerd, doordat er geen bekisting meer nodig is. De bruggen, ontworpen door Witteveen en Bos, bevatten geen wapening en zijn een perfect voorbeeld van de ontwerpvrijheid en snelheid van productie die 3D betonprinten biedt. Uiteindelijk worden speciale brugleuningen geplaatst met teksten als eerbetoon aan de Beemster en Schermer. De komende periode worden nog enkele restwerkzaamheden uitgevoerd, waarna de bruggen volledig klaar zullen zijn en in hun volle glorie de komende decennia het landschap zullen verrijken. Meer weten? Lees het artikel ‘3D geprinte fietsbruggen naast N243’ in GWW Totaal nummer 4, 2023 of vul de titel in de zoekbalk in op www.gwwtotaal.nl. Van links naar rechts: Hein Jan Bocxe (directeur BAM Infra Nederland), Bas Huysmans (CEO Weber Benelux), Gedeputeerde Jeroen Olthof van de provincie Noord-Holland en Willem Messchaert (dijkoloog en schrijver teksten) verrichtten op 29 september de officiële openingshandeling. Gaswinning Groningen stopt definitief De gaswinning in Groningen is op 1 oktober dit jaar gestopt. Na 60 jaar is hiermee een einde gekomen aan de gaswinning uit het Groningenveld. Ook wil het kabinet in de wet regelen dat vanaf oktober 2024 alle winningslocaties afgebroken worden zodat opnieuw opstarten niet meer mogelijk is. Na het ontwerpbesluit in juni, heeft de ministerraad daar nu definitief mee ingestemd. “Eindelijk stopt de Groningse gaswinning. Een opluchting voor velen, ondanks dat de aardbevingen helaas nog jaren zullen doorgaan”, aldus Staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw). “Het afbreken van alle winningslocaties vanaf oktober volgend jaar is een historisch moment dat we gaan markeren. Want bij zo’n belangrijk moment moeten we als land stilstaan.” Slechts in bijzondere situaties, zoals extreme kou, is het komende winter mogelijk om tijdelijk en beperkt gas te winnen. Maar het uitgangspunt is nul winning. Het gaat in die bijzondere situaties om het tijdelijk opstarten van één of meerdere productielocaties tot waakvlamniveau als zeer strenge kou voorspeld is. Zeer strenge kou is bijvoorbeeld meerdere dagen -6,5 graden overdag. Doordat één of meerdere locaties dan op de waakvlam worden gezet, kan er snel gereageerd worden als in die omstandigheden bijvoorbeeld een gasopslag uitvalt. DEFINITIEVE SLUITING IN 2024 Hoewel de onzekerheid op de gasmarkt ook na 1 oktober 2024 naar verwachting nog niet volledig weg zal zijn, en mogelijk zelfs weer toeneemt, wordt het Groningenveld per 1 oktober 2024 gesloten. Na de komende winter zal worden bezien of er aanvullende maatregelen nodig zijn om de leveringszekerheid te borgen als het veld gesloten is. advertenties ONZE WEG NAAR EMISSIELOOS WERKEN Paul Lenderink p.lenderink@bnmail.nl +31 6 515 92 817 +31 571 745 273 SALES ENGINEER Meer weten? Neem contact op met Paul 5 NUMMER 7 / DECEMBER 2020 ACTUEEL Wij bouwen door. Dat dat van groot belang is blijf ik benadrukken. Voor de economie en voor iedere Nederlander. Want zonder de bouw en infra kunnen we geen huizen, scholen, wegen en dijken meer bouwen en onderhouden. Om veilig te kunnen doorbouwen in deze bijzondere tijd hebben we duidelijke afspraken nodig. Maar zijn we er met alleen heldere afspraken? Steeds als er nieuwe coronamaatregelen worden aangekondigd vanuit de overheid, dan passen wij het protocol ‘Samen veilig doorwerken’ aan. En we blijven het belang van naleving van de afspraken benadrukken. Maar met alleen duidelijke afspraken redden we het niet. We hebben ook de vakkrachten nodig die het werk daadwerkelijk doen. Het woningtekort is inmiddels opgelopen tot 330.000 huizen, en ons land moet bereikbaar blijven. En ook voor de energietransitie is er de komende jaren veel werk te verzetten. Daarom zet Bouwend Nederland sterk in op het behoud van vakkrachten en het werven van nieuwe mensen voor de sector. Als we iets hebben geleerd van de vorige crisis, is dat we ook in onzekere tijden moeten blijven investeren in onze mensen en het aantrekken en opleiden van nieuw personeel. Maar opleiden kost ook tijd en geld. Daarom is er vanaf 1 november via de stimuleringsregeling BBL een extra subsidie van € 1.250,- beschikbaar voor bedrijven die een leerling-werknemer in dienst hebben. Deze leerling-werknemer moet tussen 1 juli 2020 en 30 juni 2021 starten of gestart zijn met een BBL-opleiding (niveau 2 of 3). We zetten daarnaast, samen met de overheid en sociale partners, in op het aantrekken van zij-instromers. Mensen uit andere sectoren, zoals de horeca, cultuur- of evenementensector. Ondanks de lastige tijden waar we nu in zitten, hebben we ook voor de toekomst nieuw talent nodig. En talent vertaalt zich niet alleen in de behaalde diploma’s. Vaardigheden en competenties opgedaan in de praktijk zijn minstens zo belangrijk. Om die meer op waarde te schatten komt er binnenkort een ‘Skills paspoort’. Medewerkers kunnen daarmee zien welke mogelijkheden er nog meer zijn in de sector en nieuwe mensen kunnen er sneller mee aan de slag. En is om- of bijscholing nodig? Dan is de hamvraag altijd: wanneer en hoe? Zeker voor medewerkers die al fulltime aan het werk zijn. Om die vraag te beantwoorden zorgen we voor de mogelijkheid om online, op een moment dat het uitkomt, delen van een opleiding te kunnen volgen. Zo is het voor iedereen haalbaar om te blijven leren. Werken in de bouw is en blijft een slimme keuze. Voor de talenten van nu, en de vakmensen van de toekomst. Als sector blijven we dat continu onder de aandacht brengen. Want de bouw maakt het, voor iedereen! Maxime Verhagen Voorzitter Bouwend Nederland COLUMN MAXIME VERHAGEN Werken in bouw is en blijft slimme keuze dan bedoelt hij precies hetzelfde als wanneer Mehmet “Ambülans için 112’yi arayın” roept. Desondanks begrijpen de Pool en de Turk elkaar niet. Als ze tijdens de schaft elkaar iets duidelijk willen maken, dan kunnen ze daar de tijd voor nemen. Maar wat als er een zwaar voorwerp van hoogte valt? Dan moet de boodschap toch direct duidelijk zijn voor iedereen? Taalbarrières, omgevingsgeluiden en afstand zijn belangrijke factoren waardoor de boodschap niet of te laat aankomt. Met eenduidige woorden en gebaren kun je zorgen dat je kameraad in actie komt. Laten we even oefenen. Ga eens staan. Maak een zijwaartse stap naar rechts en wijs tegelijkertijd met een gestrekte hand ook in die richting. Zo maak je duidelijk naar welke kant de collega die in gevaar is moet gaan. Mocht er onverhoopt iets mis gaan, maak dan de volgende twee gebaren. Maak een belgebaar waarbij je met gespreide pink en duim je hand bij je oor houdt. Maak dan een kruis met je armen. Collega’s zouden dan 112 moeten bellen voor een ambulance. Nee, dat werkt inderdaad niet meteen. Het kost even tijd voordat iedereen op de bouwplaats de 26 gebaren kent die in de nieuwe veiligheidscode Bouwspraak geïntroduceerd worden. Het gebruik van gebaren is niet nieuw en heeft z’n nut bijvoorbeeld al bewezen in de duiksport. Als je onderwater gaat, word je geacht alle handsignalen te kennen. Als je je platte hand van links naar rechts beweegt onder je hoofd en langs je keel, dan weet je duikbuddy direct dat je geen lucht meer hebt. Iedereen is het met mij eens dat de bouw veiliger móet! Al jaren streven we naar meer veiligheid op bouwplaatsen en het naleven van veiligheidsvoorschriften. Dit gaat weleens mis door spraakverwarring en ruis op de lijn vanwege ronkende machines. Ik ben dan ook blij dat FNV Bouwen & Wonen, CNV Vakmensen, Aannemersfederatie Nederland, Vereniging van Waterbouwers, NVB en Bouwend Nederland samen Bouwspraak hebben ontwikkeld. En nee, Bouwspraak is geen wondermiddel, maar wel een flinke stap voorwaarts en onderdeel van de bewustwordingscampagne ‘Bewust Veilig Iedere Dag’ van Bouwend Nederland. Of je nu Jan, Jack, Alexandru of Gabor heet, ik wil dat iedereen elke dag weer veilig thuis komt van werk. Jij bent ook zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid, bezoek daarom bouwspraak.nl/downloads en print de poster uit. Hang hem op groot formaat op in je bus, bouwkeet en op kantoor. De site is beschikbaar is het Bulgaars, Duits, Engels, Hongaars, Nederlands, Pools, Roemeens en Turks. En ook goed leesbaar op je smartphone. Oefening baart kunst. Gelukkig begrijpen wij elkaar dan heel goed! Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland 0-18 13:25 www.vonkgroenservice.nl info@vonkgroenservice.nl 06-228 418 78 1 groenserv,ce Ï)ureau voor ecologisch advies Flora fy Fauna 9uickscan E_colgische begeleiding 5roedvogelinventarisatie 5oortinventarisatie www.von kg roenservice.n 1 i nfo@von kg roenservice.n 1 06-228 418 78 jk testen n Kodo Sektani, ingenieur n nieuwe theoretische tingen van brugbeschillende situaties ektani: “Nu is het zaak om te valideren. Vanaf 2018 sponsoren aan een proef- geven op de vraag met gswerk te maken krijgt en delen op elkaar inwerken.” 5 nummer 5 / september 2019 actueel Als Mirosław op de bouwplaats “Zadzwoń pod 112 po karetkę” zegt, dan bedoelt hij precies hetzelfde als wanneer Mehmet “Ambülans için 112’yi arayın” roept. Desondanks begrijpen de Pool en de Turk elkaar niet. Als ze tijdens de schaft elkaar iets duidelijk willen maken, dan kunnen ze daar de tijd voor nemen. Maar wat als er een zwaar voorwerp van hoogte valt? Dan moet de boodschap toch direct duidelijk zijn voor iedereen? Taalbarrières, omgevingsgeluiden en afstand zijn belangrijke factoren waardoor de boodschap niet of te laat aankomt. Met eenduidige woorden en gebaren kun je zorgen dat je kameraad in actie komt. Laten we even oefenen. Ga eens staan. Maak een zijwaartse stap naar rechts en wijs tegelijkertijd met een gestrekte hand ook in die richting. Zo maak je duidelijk naar welke kant de collega die in gevaar is moet gaan. Mocht er onverhoopt iets mis gaan, maak dan de volgende twee gebaren. Maak een belgebaar waarbij je met gespreide pink en duim je hand bij je oor houdt. Maak dan een kruis met je armen. Collega’s zouden dan 112 moeten bellen voor een ambulance. Nee, dat werkt inderdaad niet meteen. Het kost even tijd voordat iedereen op de bouwplaats de 26 gebaren kent die in de nieuwe veiligheidscode Bouwspraak geïntroduceerd worden. Het gebruik van gebaren is niet nieuw en heeft z’n nut bijvoorbeeld al bewezen in de duiksport. Als je onderwater gaat, word je geacht alle handsignalen te kennen. Als je je platte hand van links naar rechts beweegt onder je hoofd en langs je keel, dan weet je duikbuddy direct dat je geen lucht meer hebt. Iedereen is het met mij eens dat de bouw veiliger móet! Al jaren streven we naar meer veiligheid op bouwplaatsen en het naleven van veiligheidsvoorschriften. Dit gaat weleens mis door spraakverwarring en ruis op de lijn vanwege ronkende machines. Ik ben dan ook blij dat FNV Bouwen & Wonen, CNV Vakmensen, Aannemersfederatie Nederland, Vereniging van Waterbouwers, NVB en Bouwend Nederland samen Bouwspraak hebben ontwikkeld. En nee, Bouwspraak is geen wondermiddel, maar wel een flinke stap voorwaarts en onderdeel van de bewustwordingscampagne ‘Bewust Veilig Iedere Dag’ van Bouwend Nederland. Of je nu Jan, Jack, Alexandru of Gabor heet, ik wil dat iedereen elke dag weer veilig thuis komt van werk. Jij bent ook zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid, bezoek daarom bouwspraak.nl/downloads en print de poster uit. Hang hem op groot formaat op in je bus, bouwkeet en op kantoor. De site is beschikbaar is het Bulgaars, Duits, Engels, Hongaars, Nederlands, Pools, Roemeens en Turks. En ook goed leesbaar op je smartphone. Oefening baart kunst. Gelukkig begrijpen wij elkaar dan heel goed! column MAxIME VERHAGEN Begrijpen wij elkaar wel goed? Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland DE OPLOSSING VOOR (MOBIELE) STROOM EN VERLICHTING Betrouwbaarheid is een van de belangrijkste afwegingen bij de aanschaf van een aggregaat. Met onze B&N aggregaten bieden wij een hele goede oplossing voor mobiele stroom en mobiele verlichting. Kijk op www.brinkmann-niemeijer.nl voor meer informatie. Gebruiksvriendelijk & Robuust en duurzaam brinkmann-niemeijer.nl info@bnmotoren.nl - T. 0571-27 69 00 Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello B&N_adv_noodstroom_8097(1).indd 1 08-10-18 13:25 www.vonkgroenservice.nl info@vonkgroenservice.nl 06-228 418 78 1 groenserv,ce Ï)ureau voor ecologisch advies Flora fy Fauna 9uickscan E_colgische begeleiding 5roedvogelinventarisatie 5oortinventarisatie www.von kg roenservice.n 1 i nfo@von kg roenservice.n 1 06-228 418 78 Nederland telt honderden beweegbare bruggen. De status van de mechanische uitrusting is cruciaal voor de vraag of een brug gerenoveerd of vervangen moet worden. Hiervoor is een herbeoordeling van het bestaande bewegingswerk nodig. Dit onderdeel is voor veel beheerders een grote worsteling aangezien de theoretische rekenregels die we hanteren de praktijk niet lijken te volgen. Bewegingswerken worden hierdoor mogelijk onnodig (vroeg) vervangen. meer veiligheid, minder kosten Antea Group onderzoekt met TU Delft, Rijkswaterstaat en Provincie Zuid-Holland de dynamica en constructieve veiligheid van beweegbare bruggen. Dit onderzoek leidt tot een realistischer model om de levensduur van beweegbare bruggen te beoordelen. De verwachting is dat dit model grote maatschappelijke en financiële voordelen biedt. Hiermee kunnen brugbewegingsmechanismen kostenbewust in stand worden gehouden zonder dat de veiligheid in het geding komt. Sonja Riesen, projectmanager Beweegbare Bruggen: “Met dit onderzoek werken wij aan het ontwikkelen en toepassen van duurzame oplossingen in onze leefomgeving. Daarnaast past het onderzoek goed bij onze ambitie om tot de top van Nederland te behoren op het gebied van beweegbare bruggen”. modellen in de praktijk testen Het promotie-onderzoek van Kodo Sektani, ingenieur Antea Group, resulteerde al in nieuwe theoretische modellen waarmee de belastingen van brugbewegings-mechanismen in verschillende situaties voorspeld kunnen worden. Sektani: “Nu is het zaak om de modellen te verifiëren en te valideren. Vanaf 2018 werk ik samen met veertien sponsoren aan een proefopstelling die antwoord gaat geven op de vraag met welke krachten een bewegingswerk te maken krijgt en hoe alle mechanische onderdelen op elkaar inwerken.” Mijlpaal in onderzoek naar beweegbare bruggen Het onderzoek van ingenieurs- en adviesbureau Antea Group, Rijkswaterstaat en de Provincie Zuid-Holland naar de levensduur van beweegbare bruggen heeft 27 juni 2019 een mijlpaal bereikt. Op de TU Delft is op die dag een unieke proefopstelling geopend. Deze opstelling maakt het mogelijk om voor het eerst theoretische berekeningen in de praktijk te testen. Proefopstelling. Betrokken partijen. advertenties advertentie ‘Onze gezondheid ligt onder de grond’ Riolering is voor veel mensen onzichtbaar, maar ook onmisbaar. Riolering zorgt ervoor dat afvalwater en hemelwater op een veilige en hygiënische manier worden afgevoerd. Daarom is Betonhuis Riolering gestart met de bewustwordingscampagne ‘Onze gezondheid ligt onder de grond’. Betonhuis Riolering is gestart met deze campagne om het beschermende karakter van riolering onder de aandacht te brengen. Met deze campagne gaat men in op de keuzes die een rol spelen bij het vervangen van riolering. En worden de kwaliteiten van riolering van beton voor het voetlicht gebracht. VOLKSGEZONDHEID Riolering helpt voorkomen dat mensen in contact komen met vervuild water, dat bacteriën en ziektekiemen bevat. Dankzij deze sanitaire voorziening is de gemiddelde levensverwachting in de twintigste eeuw fors toegenomen. Aan riolering worden hoge kwaliteitseisen gesteld. Afvalwater moet immers veilig worden afgevoerd. Riolering van beton biedt deze garantie. Ook nu de belasting van het riool fors toeneemt doordat er steeds meer op wordt geloosd. KLIMAAT Riolering speelt ook een rol bij klimaatadaptatie. De kans op overstromingen, droogte en hitte neemt toe. Dat levert risico’s op voor onze economie, volksgezondheid en veiligheid. Stortbuien en langdurige neerslag veroorzaken wateroverlast, op andere momenten ontstaat juist droogteschade. Permeabele betonbuizen maken berging, transport, infiltratie of drainage van water beheersbaar mét respect voor het milieu door een continue beheersing van het grondwater. MILIEU Beton beschermt ook het milieu en voorkomt dat vervuild water in beken of riviertjes terechtkomt. De grondstoffen voor beton zijn regionaal of lokaal, of op redelijke afstand, beschikbaar. Na het einde van de levensduur wordt beton gerecycled, bijvoorbeeld als fundatiemateriaal of als granulaat voor het maken van nieuw beton. Dat maakt riolering van beton tot een milieubewuste keuze. Specialist in prefab betonelementen WIJ DENKEN GRAAG MET U MEE! Meer informatie: mbsbeton.nl of bel +31 (0)35 588 1839
PLATFORM VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW 6 Parkeergarage met zelfregulerend verlichtingssysteem P3 Eindhoven Airport met gedimde parkeerdeks van Mymesh. Foto: Linda Jacobs. Een nieuwe parkeergarage voor Eindhoven Airport is uitgerust met een slim en duurzaam verlichtingssysteem. De ‘derdehands’ parkeergarage, die voorheen naast het Klokgebouw in Eindhoven stond en daarvoor dienst deed bij een ziekenhuis in Nieuwegein, is opnieuw in gebruik genomen. De garage is door Mymesh, voorheen bekend als Chess uit Haarlem, uitgerust met vraaggestuurde verlichting die aangaat op momenten dat de garage wordt betreden en gebruikt. De vijfdeks parkeergarage, die ruimte biedt aan ongeveer 400 auto's, is nodig voor de uitbreiding van de parkeercapaciteit bij Eindhoven Airport. De garage die voor de tweede keer wordt hergebruikt, is gerenoveerd en uitgerust met een slim en innovatief Mymesh verlichtingssysteem. In het kader van circulair bouwen is Eindhoven Airport blij om een parkeergarage een derde leven te geven. Daarnaast draagt het Mymesh-systeem bij aan de duurzaamheidsambities van de luchthaven. Los van dat de verlichting alleen werkt wanneer het nodig is, zorgt de verlichting er nu ook voor dat de luchthavenbezoekers een versterkt gevoel van veiligheid ervaren. LICHTBESTURINGSSYSTEEM Mymesh heeft met de opdracht om de verlichting van de parkeergarage te verzorgen, de Mymesh 1 Smart Lighting-oplossing toegepast. Hiermee is invulling gegeven aan het streven naar comfort, veiligheid en duurzaamheid. De toepassing van de Mymesh 1 is een automatisch en volledig draadloos lichtbesturingssysteem dat is geïntegreerd in de verlichtingsarmaturen in de garage. Het systeem zorgt voor algemene en biodynamische (nood)verlichting en wordt aangestuurd via bewegingsdetectie en daglichtregeling. Bij geen beweging of activiteit treedt de zogeheten oriëntatieverlichting in werking en brandt het licht op 10% van zijn capaciteit. Wanneer er vervolgens via sensoren in de armaturen activiteit wordt gedetecteerd, dan wordt circa 80% van de lichtbron in de directe omgeving geactiveerd. Het systeem functioneert volledig lokaal en is softwarematig flexibel instelbaar conform de wensen van de opdrachtgever. Wijzigingen in het sensorplan, toevoegen van extra sensoren en aanpassen van de lichtintensiteit is mogelijk zonder dat de fysieke installatie aangepast hoeft te worden. VEILIG GEVOEL In veel verouderde parkeergarages staat de verlichting permanent aan. In wat meer moderne garages gaat de verlichting pas aan wanneer een persoon de garage betreedt. Het nadeel blijft dat de bezoeker steevast in felle spotlights staat, terwijl de omgeving donker blijft. Dit versterkt het gevoel van onveiligheid. “Het ideale scenario is dat de persoon zich bevindt in gedimd licht, terwijl de omgeving sterker wordt verlicht”, legt Han Bak van Mymesh uit. “Zo kan de bezoeker van een garage duidelijk zien waar hij naartoe moet en wat er om hem heen gebeurt. We hebben de Mymesh-technologie zo ontwikkeld dat specifieke gebieden helder verlicht kunnen worden op basis van de aanwezigheid van personen op bepaalde locaties. Omdat met name bij een luchthaven mensen 24/7 aankomen en vertrekken hebben we een comfortabel en veilig gevoel weten te creëren voor de bezoekers die ‘s nachts aankomen of vertrekken.” Naast het verlichtingssysteem krijgt de parkeergarage ook een groenere uitstraling door het toevoegen van beplanting aan de gevels. Bovendien zijn de hellingbanen voorzien worden van verwarming, zodat de garage veilig te gebruiken is bij sneeuw en ijzel. P3 Eindhoven Airport parkeerdeck met Mymesh armatuur. Foto: Linda Jacobs. Wijzigingen Besluit bouwwerken leefomgeving vanaf 2024 De afgelopen jaren zijn er diverse Staatsbladen met wijzigingen van de eerste versie van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) gepubliceerd. Inmiddels is van enkele wijzigingen de inwerkingtredingsdatum vastgesteld in Staatsblad 2023, 113. Nieman Raadgevende ingenieurs heeft de wijzigingen op een rij gezet. Wij beperken ons hier tot de gevolgen voor de gww-sector. Staatsblad 2021, 147 BOUW- EN SLOOPWERKZAAMHEDEN Voor bouw- en sloopwerkzaamheden moet een veiligheidsplan worden opgesteld en een veiligheidscoördinator worden aangesteld als er risico’s zijn voor de veiligheid in de omgeving van deze werkzaamheden. Door het invullen van een risicomatrix wordt duidelijk of er veiligheidsrisico’s zijn (artikelen 7.5a en 7.5b, Bbl). Meer informatie over deze wijziging vindt u in het Infoblad veiligheid en gezondheid bij bouw- en sloopwerkzaamheden van de Rijksoverheid (vul titel in zoekbalk op rijksoverheid.nl in). Staatsblad 2022, 360 OPLAADVOORZIENINGEN VOOR ELEKTRISCHE VOERTUIGEN Er worden strengere eisen gesteld aan oplaadvoorzieningen voor elektrische voertuigen bij nieuwbouw (artikel 4.199, lid 2 en artikel 4.230a, Bbl) en verbouw (artikel 5.21d, Bbl): • Oplaadpunten in een parkeergarage moeten voldoen aan mode 3 of mode 4 als bedoeld in NEN 1010. In de NIPV-publicatie Brandveiligheid van parkeergarages met elektrisch aangedreven voertuigen wordt meer informatie gegeven over deze laadpalen. • Oplaadpunten in een parkeergarage moeten tegelijkertijd uitgeschakeld kunnen worden. • De oplaadpunten en uitschakelvoorziening moeten bij de toegang van de parkeergarage worden aangegeven. SPRINKLERINSTALLATIE IN PARKEERGARAGES ONDER SLAAPGEBOUWEN Parkeergarages onder gebouwen waarin wordt geslapen (woningen, kinderopvang voor kinderen < 4 jaar, celfuncties, logiesfuncties of gezondheidszorg met bedgebieden) moeten bij nieuwbouw worden voorzien van een automatische blusinstallatie (bijvoorbeeld een sprinklerinstallatie) (artikel 4.223a, Bbl). Hierop zijn enkele uitzonderingen. De eis geldt niet als de bovengelegen gebruiksfunctie een vloer van een verblijfsgebied heeft die hoger ligt dan 13 meter boven het meetniveau en voldaan wordt aan de volgende drie voorwaarden: • Ten eerste mag de parkeergarage niet groter zijn dan 1000 m². • Ten tweede moet de bovengelegen gebruiksfunctie ten minste een vluchtroute hebben waarvan de ruimte waardoor deze vluchtroute voert niet bereikbaar is vanuit de parkeergarage. Hiermee wordt beoogd dat bij brand in de parkeergarage deze vluchtroute niet wordt bedreigd door brand en rook en daarmee bruikbaar blijft voor het vluchten van de personen in de bovengelegen gebruiksfunctie naar het aansluitend terrein (het niet bereikbaar mogen zijn vanuit de parkeergarage betekent ook dat het toepassen van een brand- of rooksluis tussen de parkeergarage en de ruimte waardoor de vluchtroute voert niet is toegestaan). • Ten derde mag de parkeergarage niet zijn voorzien van een automatisch parkeersysteem. Dit omdat bij een automatisch parkeersysteem de auto’s heel dicht naast en ook boven elkaar worden geplaatst en de risico’s op een extreme en langdurige brand groter zijn dan in een normale parkeergarage. De eis van de automatische blusinstallatie geldt ook niet als de bovengelegen gebruiksfunctie geen vloer van een verblijfsgebied heeft die hoger ligt dan 13 m boven het meetniveau. Deze uitzondering geldt weer niet als: • de parkeergarage groter is dan 1000 m²; én • de bovengelegen gebruiksfunctie slechts één vluchtroute heeft waarvan de ruimte waardoor deze vluchtroute voert bereikbaar is vanuit de parkeergarage. De blusinstallatie moet worden voorzien van een geldig inspectiecertificaat op grond van het CCV-inspectieschema Brandbeveiliging. Overige wijzigingen: https://www.nieman. nl/nieuws/wijzigingen-besluit-bouwwerken-leefomgeving-vanaf-2024/ Foto: Buro JP.
7 NUMMER 5 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL Kabinet maakt meters met waterstof Vrachtwagens en (bestel)auto’s die rijden op waterstof hebben diverse voordelen. Ze zijn schoon, hebben een grote actieradius en brengen geen lange laadbeurten of problemen met het stroomnet met zich mee. Het kabinet trekt daarom € 125 miljoen uit om ondernemers de overstap naar waterstof te laten maken. Dat gaat de komende jaren naar verwachting veertig nieuwe waterstoftankstations opleveren, en tot enkele duizenden voertuigen op waterstof. Daarmee wordt waterstof een serieus alternatief voor ondernemers die schoon vooruit willen, naast elektrisch rijden op een batterij. Op 25 september maakte staatssecretaris Heijnen de subsidieregeling waterstof bekend, die tevens in internetconsultatie is gegaan. Dat betekent dat iedereen er zijn mening over kan geven, voordat de regeling definitief vast wordt gesteld. Waarschijnlijk gaat de regeling dan vanaf maart 2024 van start. Staatssecretaris Heijnen: “Waterstof kan hiermee echt gaan doorbreken. De belofte van waterstof is er al jaren. Zeker voor ondernemers die over langere afstanden schoon willen rijden met een zwaardere auto, bijvoorbeeld een vrachtwagen, kan waterstof ideaal zijn. Maar dan moeten er wel tankstations zijn en moet er genoeg te kiezen zijn voor ondernemers. Het wordt tijd dat we ervoor zorgen dat waterstof zijn belofte in gaat lossen.” SUBSIDIE VOOR TANKSTATIONS ÉN AUTO’S Vanaf maart 2024 kunnen ondernemers de subsidie aanvragen. Bij elke aanvraag moet één tankstation in het plan zitten, met daarbij meteen de aanschaf van genoeg vrachtwagens of (bestel)bussen om het tankstation vanaf de start rendabel te maken. Gemiddeld zijn daarvoor 10-15 waterstofvrachtwagens nodig. In de praktijk zal dit vaak betekenen dat transportbedrijven en tankstationhouders hun krachten bundelen in een subsidieaanvraag. Door subsidie te verlenen voor de combinatie tankstation en de voertuigen die moeten tanken, komt er een einde aan de kip-ei discussie of je eerst tankstations moet hebben zodat er getankt kan worden, of eerst auto’s zodat je daarna een rendabel tankstation kunt bouwen. Per waterstoftankstation kunnen ondernemers 40% van de kosten voor de bouw van het tankstation gesubsidieerd krijgen. Per vrachtwagen of bestelbus gaat het om 80% van het verschil in prijs met een dieselvariant. Voorwaarde voor de tankstations is dat zowel vrachtwagens als personenauto’s er kunnen tanken, en dat ze openbaar toegankelijk zijn. LANDELIJK DEKKEND NETWERK De subsidieregeling loopt van 2024-2028. Met de 125 miljoen kunnen er naar schatting 40 moderne tankstations gebouwd worden, met dus de voertuigen die nodig zijn om het station rendabel te laten draaien. Daarmee ontstaat een landelijk dekkend netwerk van waterstoftankstations. Dat is niet alleen wat het kabinet wil, maar ook in lijn met de Europese doelstellingen. Europa eist dat er in 2030 langs alle Europese hoofdsnelwegen waterstoftankstations te vinden zijn. Voor ons land moeten dat er minimaal 30 zijn, verspreid over het hele land. Europa stelt eisen aan deze stations, bijvoorbeeld qua grootte, capaciteit en toegankelijkheid. Momenteel zijn er zeventien waterstoftankstations in Nederland, waarvan er vier voldoen aan de Europese eisen die in 2030 gelden. De komende jaren gaan fabrikanten van vrachtwagens en bestelbussen meer en meer inzetten op waterstof. Op dit moment staat dat nog in de kinderschoenen; er rijdt een handjevol vrachtwagens en bestelbussen op waterstof rond in Nederland. Personenauto’s op waterstof zijn er al wat langer, daar zijn er zo’n zeshonderd van op de weg. Foto: Fotostudio 5700. Waterstoftankstation voor trucks in Alkmaar dat in 2020 is geopend. Foto: NHN. Bouwen met elektrisch materieel in 2030 niet duurder Foto: Hitachi. Rijkswaterstaat werkt samen met de markt aan de verduurzaming van infraprojecten. Uit onderzoek van CE Delft blijkt nu dat bouwen met elektrisch materieel in 2030 even duur is als op diesel draaiende werktuigen en machines. De opdracht voor dit onderzoek komt van Rijkswaterstaat. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat en ProRail werken samen met marktpartijen aan klimaatneutrale en circulaire infraprojecten. Eén van de onderdelen is het realiseren van bouwplaatsen zonder uitstoot van schadelijke stoffen zoals CO 2, NOx en fijnstof. Oftewel, schoon en emissieloos bouwen. Eén van de manieren is de overstap van fossiel naar niet-fossiel. Dat kan door het gebruik van elektrisch aangedreven vrachtwagens en machines op bouwplaatsen, machines op waterstof of machines op netstroom. PROJECTKOSTEN EMISSIELOOS BOUWEN Om een beter beeld te krijgen van de kosten van emissieloos bouwen heeft onderzoeksbureau CE Delft onderzocht wat de totale projectkosten van infraprojecten zijn wanneer er op de bouwplaats alleen wordt gewerkt met elektrisch aangedreven werktuigen en voertuigen. De studie is gebaseerd op de doorrekening van het elektrificeren van vier verschillende types bouwprojecten (cases) en geeft binnen een bandbreedte een goede indicatie van de verwachte kosten. In 2020 leverde emissieloos bouwen nog een meerprijs op van gemiddeld 5% op de totale directe projectkosten voor de opdrachtnemer. Voor 2030 is de verwachting dat de kosten dalen en gemiddeld genomen vergelijkbaar zijn met conventionele bouwplaatsen waar diesel de standaard is. Een emissieloze bouwplaats levert daarmee een positieve businesscase op en kan zo concurreren met conventionele, op diesel draaiende bouwplaatsen. ENERGIEVOORZIENING OP BOUWPLAATS Een belangrijke uitdaging bij emissieloos bouwen is de beschikbaarheid van laadcapaciteit om de batterijen van de machines op te kunnen laden. Er zijn meerdere opties mogelijk, maar welke is economisch het meest rendabel? CE Delft ziet drie potentiële laadmogelijkheden: batterijcontainer, netaansluiting en wisselaccu’s. Voor projecten met een doorlooptijd van minder dan zes maanden kan een batterijcontainer op de bouwplaats uitkomst bieden. Voor langlopende projecten is een netaansluiting op de bouwplaats interessant. Ook kan het gebruik van wisselaccu’s uitkomst bieden. Deze accu’s worden dan opgeladen op een locatie in eigen beheer en naar de bouwlocatie getransporteerd. In het rapport ‘Zero-emissiebouwplaats’ schrijven de onderzoekers dat er nog meer combinaties van energievoorzieningen mogelijk zijn. Maar deze blijken voor veel infraprojecten economisch minder interessant te zijn. Een belangrijke uitdaging bij emissieloos bouwen is de beschikbaarheid van laadcapaciteit om de batterijen van de machines op te kunnen laden. Voor projecten met een doorlooptijd van minder dan zes maanden kan een batterijcontainer op de bouwplaats uitkomst bieden.
Levensduurverlengend onderhoud LVO betreft een preventieve onderhoudsmethode, om de levensduur van het asfalt te verlengen, zonder het asfalt te vervangen. De bitumenemulsie is aangevuld met verjongingscomponenten, met als doel een versterkende en verjongende werking. Neomex® Eco SE Bitumenemulsie aangevuld met verjongingscomponenten, voor n-wegen en lagere orde wegen. Neomex® Eco Color Aankleurbare versterkings- en verjongingsemulsie voor gekleurd asfalt op n-wegen en lagere orde wegen. Modimuls® ZV Omhulling van verouderde steenslag en mastiek, van poreuze asfaltmengsels. Modimuls® ZR Bij plaatselijke herstelwerkzaamheden van het omliggende asfalt in ZOAB-constructies. Modimuls® LS Verjongen en versterken van lasnaden in ZOAB-constructies.
Cumela kritisch over Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen In het zwaardere materieel is elektrisch ook wel in ontwikkeling, maar we zullen volgens Cumela de komende jaren de schone diesels Stage IV en Stage V nog hard nodig hebben. Foto: Henk Wind. 9 NUMMER 6 / OKTOBER 2023 MATERIEEL Het Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen is niet onomstreden. Brancheorganisatie Cumela tekent wel, maar heeft grote vraagtekens bij de haalbaarheid van de zogenaamde ‘ingroeipaden’, waarin is aangegeven welk materieel wanneer emissieloos moet zijn. “Maar het gaat om een inspanningsverplichting en geen resultaatsverplichting”, zegt Nico Willemsen van Cumela. TEKST: HENK WIND Het is schipperen voor een brancheorganisatie als Cumela. Lang niet iedereen in de sector zit te wachten op de stap naar emissieloos werken en de aanschaf van elektrisch materieel. Maar Cumela zal wel mee moeten bewegen om een geloofwaardige gesprekspartner van de overheid te blijven. “We willen niet weglopen van de onderhandelingstafel. We denken dat we aan tafel meer kunnen bereiken dan wanneer we van tafel weggaan.” INVLOED OP CONVENANT De invloed aan de onderhandelingstafel heeft Cumela volgens Willemsen ook volop gebruikt en is ook als resultaat terug te vinden in het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen, dat eind oktober 2023 door diverse partners (opdrachtgevers, brancheorganisaties, kennisinstituten) wordt getekend. “Zo zijn we blij dat het om een inspanningsverplichting gaat en niet om resultaatsverplichting. Verder hebben we duidelijk laten opnemen dat er sprake is van meerkosten en dat opdrachtgevers zich daarvan bewust moeten zijn. Ten derde komt er een taskforce om een en ander te begeleiden en te evalueren en we maken ons sterk om daar een zetel in te krijgen.” Om die redenen zal Cumela het convenant dus toch gaan tekenen, ondanks zorgen en vraagtekens. Zorg is er bij Cumela vooral over de zogenaamde ingroeipaden. In 2030 zou alle materieel lichter dan 57 kW emissieloos moeten zijn; het zwaardere materieel zou in 2035 emissieloos moeten zijn. “Dat is het zogenaamde ‘Minimumniveau’. Maar opdrachtgevers die het Convenant tekenen, worden geacht uit te gaan van het zogenaamde ‘Basisniveau’. Dan moet het nog sneller. En koplopende opdrachtgevers kunnen kiezen voor het ‘Ambitieniveau’, waarmee het streven is in 2030 nagenoeg alles Zero Emissie uit te voeren. Als te veel opdrachtgevers daarvoor kiezen hebben we écht een probleem.” Zorgen heeft Cumela ook over wie de rekening hiervan gaat betalen en over het realiseren van de bijbehorende laadinfrastructuur. MOMENT VAN INSTAPPEN Willemsen merkt het sentiment dat in de sector leeft als het gaat om de overstap naar elektrisch. “We moeten wel moeite doen om aan onze leden uit te leggen waarom we toch tekenen.” Niettemin kent Willemsen zijn leden als een actieve sector die problemen aanpakt als uitdagingen en die kansen ziet in plaats van bedreigingen. “Dat zit in het DNA van onze ondernemers.” “Maar het is wel een uitdaging om ze mee te krijgen in dit traject en te overtuigen dat deze trein niet meer te stoppen is en dat ze zelf het juiste moment moeten bepalen om in te stappen. Ons advies is daarbij dan wel om niet zo maar een elektrische machine te kopen en dan maar te zien wie die gaat inhuren. Maak daar vooraf heel duidelijk afspraken over met opdrachtgevers.” Want risico’s zijn er genoeg, erkent Willemsen. “Ombouwen van machines zoals dat nu gedaan wordt, is niet het meest efficiënt. Dat maakt een machine 2,5 tot 3 keer zo duur. Wat is dan je terugverdientijd? En wat is de restwaarde? Ook Nico Willemsen pleit er voor dat opdrachtgevers emissieloos werken alleen voorschrijven waar het echt nodig is: “Dus vooral waar je door bijvoorbeeld stikstof met de rug tegen de muur staat.” Ingroeipad mobiele werktuigen Basisniveau, uit Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen.
AGRI SUPPORTPLAN UW TOTAALPARTNER IN DE WERKPLAATS VERHOOG UW RENDEMENT DOOR EENVOUDIGE TOEGANG TOT DE VELE MOGELIJKHEDEN DIE KROON-OIL TE BIEDEN HEEFT Complete ondersteuning, waaronder technisch en marketing support. Verbeter uw service, creëer nieuwe kansen en onderscheidt uzelf in de markt. Uitgebreid en hoogwaardig assortiment.
11 NUMMER 6 / OKTOBER 2023 MATERIEEL wanneer fabrikanten straks met elektrische machines af-fabriek komen.” “Maar waar we niet aan meedoen is de geluiden alsof er geen stikstofprobleem is of dat het toch maar een druppel op een gloeiende plaat is. Dat laatste kan wel zo zijn, maar we hebben wel een taak om te komen tot verbetering. Nederland is ook altijd een land geweest dat in vele opzichten voorop heeft gelopen; laten we dat dan nu ook doen en laten we leren wat nodig is.” MARKT KAN HET NIET WAARMAKEN Wat er in ieder geval niet kan, is dat opdrachtgevers nu massaal gaan vragen naar emissieloos werken. “Dat materieel is er niet voldoende. De markt kan dat niet waarmaken. Grote aannemers zeggen wel snel dat ze het kunnen, maar in de praktijk blijkt het dan toch niet haalbaar. Deze aannemers zijn daarbij bovendien afhankelijk van het materieel dat ze inhuren bij de Cumela-ondernemers. Maar over het bieden van langdurige raamcontracten met gezonde tarieven aan onze leden hoor ik nog terughoudendheid in de markt.” Willemsen pleit er dan vooral ook voor dat opdrachtgevers emissieloos werken voorschrijven waar het echt nodig is. “Dus vooral waar je door bijvoorbeeld stikstof met de rug tegen de muur staat.” Dat dat materieel er nog niet voldoende is, is overigens niet per se te wijten aan de sector. “Zowel vorig jaar als dit jaar is er fors overtekend op de Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwen, SSEB. Vorig jaar is het bedrag verdubbeld; voor dit jaar zit dat er niet in en wordt het budget maar een klein beetje opgehoogd. En dus wordt een derde van de aanvragen afgewezen.” “Die subsidie is mooi, maar het zou natuurlijk nog beter zijn als opdrachtgevers zich bewust zijn van de meerkosten en bereid zijn die te betalen. Met de komende SPUK-regeling voor medeoverheden worden daar nu in ieder geval stappen in gezet.” ROL VAN FABRIKANTEN Daarnaast moeten natuurlijk de fabrikanten en ombouwers de machines kunnen leveren. “Daar ligt een rol voor de OEM’s. Ombouwen van machines is ook vanuit energie niet logisch. Dan blijf je een hydraulisch systeem houden waarmee je veel energie verliest. Beter zou het zijn om volledig elektrische machines te ontwerpen.” Ondertussen is het kleinere elektrische materieel volop in ontwikkeling. “Dat gaat wel snel, zoals elektrische bandenzagen, bladblazers, maaiers en noem maar op. Dat zal net zo gaan als met de accuboormachine. De eerste accuboormachines waren ondingen; nu zijn ze fantastisch en wil niemand meer anders. Ja, het is anders werken en je moet laden, maar als je dat accepteert is het heel positief.” Niettemin gaat Willemsen niet voorspellen dat het allemaal wel goed komt. “Het gaat wel hard en de technologie ontwikkelt zich snel, maar we moeten wel toekomstbestendig naar Zero Emissie. Dat hebben we ook geleerd met De Groene Koers, die we samen met Bouwend Nederland en BMWT op hebben gezet. We wilden daar vooral zero emissie voor het voetlicht brengen. Maar dat riep het beeld op alsof we alleen nog maar Zero Emissie wilden en alles prachtig was. En dat is niet waar. We willen niet te hard van stapel lopen en we willen de sector de tijd geven.” Overigens merkt Willemsen dat dat niet alleen geldt voor de sector van bouwmachines, maar ook voor de opdrachtgevers. “Je hoort nu al de geluiden dat opdrachtgevers schrikken van de meerkosten. Als het zo veel extra moet kosten, dan doen we het nog maar even niet.” SCHONE DIESEL Daarbij zijn er voor het milieu ook nog andere oplossingen, die op korte termijn meer winst opleveren. Willemsen wil die oplossingen zeker niet vergeten. “Dan gaat het om stage IV en V machines, met gebruikmaking van HVO. Die zijn veel schoner als het gaat om stikstof en fijnstof. Helaas alleen niet op CO2. Maar momenteel is vooral stikstof vaak het grootste probleem.” “Die Stage IV en V machines hebben we de komende jaren nog hard nodig, met name in de hogere vermogens. Met vervanging van een Stage II door stage V bespaar je 80% op de uitstoot van stikstof en fijnstof. Om die laatste 20% ook nog te besparen, moet je in verhouding wel heel veel doen. Daarvoor heb je dus een elektrische machine nodig, die 2,5 tot 3 x zo duur is. Met versnelde vervanging van oude diesels door Stage V zou je voor hetzelfde geld dus veel meer stikstof kunnen reduceren dan door de stap naar een beperkt aantal Zero Emissie machines.” Emissieloos werken bij Waterfront in Harderwijk. Het kan, maar niet op elk project want zo veel materieel is er volgens Cumela nog niet beschikbaar. Foto: Henk Wind. - 100% BIOLOGISCH AFBREEKBAAR - PFAS VRIJ - MENGBAAR* - COMPATIBLE MET IEDER SYSTEEM Neem gerust contact met ons op voor GRATIS bemonstering, advies en begeleiding. Voor controle van alle merken olie! Duport Lubricare B.V. | Archimedesstraat 9 Dedemsvaart | www.duportlubricare.nl | 0523 -619892 * Wij kunnen dit per object vrij van kosten voor u laten onderzoeken advertenties
TIJDELIJKE FINANCIERINGSACTIES Profiteer tot eind dit jaar 3 jaar tegen 3% rente* Scan voor meer informatie www.hitachicm.nl 12 maanden tegen 0% rente* of * 0% actie geldig voor modellen tot 10 ton * 3% actie geldig voor alle modellen
13 NUMMER 6 / OKTOBER 2023 MATERIEEL De realistische koers naar 2030 De ambitie in de overgang naar Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) is hoog en daarmee staan we voor grote uitdagingen. Uitdagingen waarop De Groene Koers (DGK) - een initiatief van Bouwend Nederland, BMWT, Cumela, VHG en MKB Infra - enerzijds ook nu al een passend antwoord kan geven. Maar waarbij anderzijds de indruk ontstaat alsof elektrische machines de enige oplossing zijn om het stikstofprobleem op korte termijn op te lossen. TEKST: HANS ZWAANENBURG (BMWT) NAMENS DE GROENE KOERS BEELD: DE GROENE KOERS Een groeiend aantal opdrachtgevers, waaronder de overheid, zet nu al in op het volledig gebruik van zero emissie (ZE) grondverzetmaterieel voor het behalen van de doelen. Dat is begrijpelijk omdat daarmee dan direct op korte termijn wordt voldaan aan de uitstootdoelstellingen van zowel CO2 als stikstof en fijnstof. Maar het gaat voorbij aan de beschikbaarheid van ZE-materieel af fabriek. Het risico daarbij is dat hierdoor juist - op korte termijn - minder uitstoot wordt beperkt dan praktisch mogelijk is. De reden hiervoor is dat er op korte termijn, in de periode 2023-2028, grote twijfels zijn over voldoende beschikbaarheid van ZEmaterieel om invulling te geven aan de wens om al direct te voldoen aan de toekomstige uitstootdoelstellingen. Daarbij gaat het dan vooral om het zwaardere materieel (> 6 ton). Het merendeel van deze machines wordt geproduceerd in Azië en de USA en daar zijn de prioriteiten nog onvoldoende verzet naar de productie van ZE. Dat is ook verklaarbaar: de Europese markt is ongeveer 15-20 procent van de wereldmarkt. En binnen Europa zijn vooral Nederland en Noorwegen grootschalig bezig met elektrificatie. TWEE SPOREN BELEID Omdat het snelle opschalen naar de gevraagde aantallen elektrische machines in Nederland voorlopig niet haalbaar lijkt, pleit De Groene Koers voor een alternatief met een twee sporen beleid waarbij vooral ook nu al schoner gewerkt kan worden. Met de inzet van Stage IV en Stage V machines als vervanging van dieselmachines van de categorie Stage II en III, kan de uitstoot snel verder omlaag. Stage IV en Stage V machines hebben nu een marktaandeel van zo’n 35% en zijn ‘slechts’ voor 4% verantwoordelijk voor de uitstoot van stikstof en fijnstof van het gehele machinepark. Op korte termijn kan door de inzet van Stage IV en Stage V machines dus direct een aanzienlijke emissiereductie worden gerealiseerd. En in combinatie met de brandstof HVO 100 kan deze uitstoot zelfs nog verder omlaag. De CO2-reductie is 90%. Bij licht materieel zonder uitlaatgasnabehandelingssysteem is de stikstofreductie 35% en fijnstofreductie 60%. Een andere mogelijkheid is de inzet van bestaand en nieuw ZE materieel, maar het aanbod daarvan is beperkt. Zo is het aantal actieve ZE-graafmachines (> 6 ton) en ZE-wielladers (> 60 hp) afgelopen jaren weliswaar gestegen naar zo’n 1.500 stuks, maar dat is slechts een klein percentage ten opzichte van de 33.000 diesels. Daarnaast zien we dat van de ongeveer 300.000 stuks groot materieel die de infra in ons land momenteel rijk is, er thans een kleine 1% elektrisch, respectievelijk emissieloos is. Dat percentage moet omhoog en kan ook omhoog, maar niet van de ene op de andere dag. En daarmee lijkt het op dit moment weinig zinvol om ons blind te staren op ZE. Zeker wanneer we ons realiseren dat er ook nu al schoner gewerkt kan worden door naast de beperkte beschikbare ZE-machines juist nu ook aandacht te hebben voor de Stage IV en Stage V machines. LOCATIE-AFHANKELIJK KEUZES MAKEN Per project kan een afweging gemaakt worden tussen Stage IV / Stage V of ZE machines. Zo kenmerken woningbouw en utiliteitsbouw projecten zich dat er op één bepaalde locatie wordt gebouwd. Bij bouwwerkzaamheden in gebieden waar al een elektriciteitsnetwerk ligt, kunnen elektrische voertuigen, soms met enige aanpassing, veelal op bestaande netwerkaansluitingen worden aangesloten. Dit in tegenstelling tot nieuwbouwlocaties. Het aandachtspunt bij de projecten ligt vooral op de zware machines in de grondverzetfase die in de regel aan het begin van het project plaatsvindt en nog nauwelijks in ZE leverbaar is. De weg en waterbouw kenmerkt zich doordat er vaak niet op één vaste locatie wordt gewerkt maar juist op een traject. Daardoor is de kans kleiner dat elektrische werktuigen op korte termijn al worden ingezet. En als dat al zo is, dan zijn de mogelijkheden beperkt om op te laden op de bouwlocatie. Door ons niet blind te staren op ZE-materieel, maar ook slim bestaande beschikbare uitontwikkelde technologie te gebruiken kan zowel op korte als op lange termijn verstandig worden ingezet op minder emissies. Niet voor niets staan de SEB-doelen op 2030 en is gekozen voor een gefaseerde aanpak. Op korte termijn kan dat met name door de inzet van Stage IV en Stage V machines en op de langere termijn steeds beter met ZE materieel. BMWT is de brancheorganisatie van leveranciers van bouwmachines, magazijninrichtingen, wegenbouwmachines en transportmaterieel. Kijk op www.bmwt.nl.
www.gwwtotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=