23 NUMMER 4 / JUNI 2024 GROEN BERMBEHEER EN BIODIVERSITEIT Het belang van ecologisch maaibeleid Foto: Provincie Gelderland. MASTERCLASS NATUURGERICHT MAAIBEHEER Is een natuurgericht maaibeheer ingewikkeld en duur? Wat zijn de keuzes en hoe neem je de bewoners hierin mee? In de Masterclass ‘Natuurgericht maaibeheer’ van ecologische vakopleider Naturio leren ambtenaren en andere betrokkenen bij de openbare ruimte alles over het hoe, wat en waarom van ecologisch maaibeheer. De cursus gaat in op beheerdoelen, de uitgangssituatie en het erbij behorende beheer. In de masterclass wordt zowel de diepte als de praktijk in gedoken. Na afloop kun je tips toepassen binnen de eigen beheerorganisatie en/of in bestekken worden vertaald. Meer informatie en aanmelden: naturio.nl PAPIER VAN BERMGRAS Wat kunnen we doen met het bermmaaisel dat overblijft door ecologisch bermbeheer? Met deze gedachte is het circulaire bedrijf Waardewenders aan de slag gegaan. Het resultaat: bermgraspapier voorBIJ©. De bermgrasvezels bij de papierproductie worden toegevoegd komen uit ecologisch beheerde bermen. Anders dan bij bijvoorbeeld het composteren van maaisel, blijft de CO2 opgeslagen en krijgt het nieuwe waarde. Mede daarom is het bermgraspapier van Waardewenders gecertificeerd met een NL Productlabel A van NL Greenlabel. Meer informatie: www.waardewenders. nl/papier Nederland telt ongeveer 52 duizend hectare aan bermen. Dat is een oppervlak bijna zo groot als de provincie Utrecht. Een gigantisch potentieel natuurgebied, waar inheemse soorten van nature kunnen gedijen. Dat is ook de gedachte achter het ‘ecologisch maaien’. Waar de bermen voorheen argeloos enkele malen per jaar geklepeld werden, gebeurt dat tegenwoordig zorgvuldiger en op een gefaseerde manier. Het gevolg: meer variëteit aan inheemse kruiden, verbetering van het bodemleven en (dus) meer biodiversiteit. En het ziet er ook nog eens een stuk leuker uit! TEKST: SANDER LOUIS, NL GREENLABEL Biodiversiteit; het is een woord dat tegenwoordig veelvuldig op de lippen ligt van ambtenaren en bestuurders. Dat is ook logisch, want biodiversiteit is de levensbron waar we als samenleving volledig van afhankelijk zijn. Dankzij de veelvoud aan organismen (planten, dieren, schimmels, bacteriën, et cetera) en hun genetische variatie, ontstaan ecosystemen die al het leven op aarde mogelijk maken. Biodiversiteit staat garant voor schone lucht, drinkwater, voedsel, vruchtbare bodems en de bestuiving van (voedsel-) gewassen. WAARDPLANTEN EN INSECTEN Door onder andere verstedelijking, landschappelijke nivellering en het gebruik van bestrijdingsmiddelen, staat de biodiversiteit wereldwijd, maar zeker in ons land, onder zware druk. Met name insecten en het bodemleven hebben volgens ecologen zwaar te lijden. Dat is zorgwekkend, want vlinders, bijen, hommels en andere insecten zijn essentieel in gezonde ecosystemen. Veel bloeiende planten zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van bestuivers, met name insecten, zoals zweefvliegen en wilde bijen. Een overvloed aan bestuivende insecten en een gevarieerde flora creëren op hun beurt een voedselbron voor vogels en andere dieren. Bestuivers en bestuiving vormen daarmee een cruciale schakel in het mondiale ecosysteem en zijn dus van onschatbare waarde voor de biodiversiteit. De noodzaak om de biodiversiteit in Nederland te versterken, wordt inmiddels breed gedragen. Naast de inspanning die geleverd moet worden om de biodiversiteit in natuurgebieden te versterken, ligt er voor Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten een schone taak om de biodiversiteit overal langs wegen, dijken en taluds te verbeteren. Dat kan onder meer door een goed maatwerk op het gebied van maaibeheer en soms door gericht inheemse kruiden in te zaaien. Op die manier kan die 52 duizend hectare aan bermoppervlak in ons land ingezet worden als ecologische stapsteen in het herstel van de biodiversiteit. En het levert ook nog eens een prachtige natuurlijke leefomgeving op! INHEEMSE KRUIDENMENGSELS Om de terugkeer van inheemse kruiden te versnellen, kunnen speciale mengsels met gebiedseigen planten worden ingezaaid. Vooral het begrip ‘gebiedseigen’ is belangrijk, want inheemse insecten zijn afhankelijk van inheemse planten. In het recente verleden zijn diverse gemeenten de mist ingegaan met de zogeheten ‘carnavalsmengsels’: zaad van kleurrijke exotische soorten uit het buitenland. Deze ‘honeybee highways' zien er misschien voor de leek leuk uit, maar ze berokkenen de biodiversiteit eerder schade toe dan dat ze een bijdrage leveren. Gelukkig zijn er in ons land gespecialiseerde bedrijven, zoals kwekers MediGran en Cruydt-Hoeck, die goed advies kunnen geven en gebiedseigen mengsels kunnen leveren, toegespitst op de behoeften van de lokale biodiversiteit. GEMATIGD MAAIEN Veel winst voor de biodiversiteit is te halen in een verbeterd maaibeheer van de kruidenrijke bermen (uiteraard binnen de randvoorwaarden voor verkeersveiligheid en beheersbaarheid van de kosten). De algemene vuistregel hierbij is dat niet alles in één keer wordt gemaaid, maar dat kleine stukken (bijvoorbeeld 25% van de berm) mogen blijven staan. Met name in de maand mei, wanneer veel insecten zich voortplanten, levert het matigen van maaien veel winst op voor de biodiversiteit op plekken waar reeds veel kruiden groeien. De meeste gemeenten, provincies, waterschappen en ook Rijkswaterstaat passen tegenwoordig een vorm van dit ‘gefaseerd maaien’ (bijvoorbeeld ‘sinusbeheer’) toe. Niet alleen de bloemen en insecten hebben hier baat bij, want de hogere vegetatie dient ook als voedselplek en voortplantingsplaats voor andere dieren zoals egels, vogels en muizen. Daarnaast krijgen de planten de kans om langer te bloeien en hun zaden te verspreiden. AFVOEREN MAAISEL Belangrijk bij het gefaseerd maaien is dat het vrijgekomen maaisel wordt afgevoerd. Op die manier komen overvloedige voedingsstoffen niet in de bodem en wordt voorkomen dat snelgroeiende grassen de kruidenrijke vegetaties verdringen. Het welslagen van dit proces van ‘verschralen’ is overigens sterk afhankelijk van de omgeving waarin de berm zich bevindt. In landbouwgebieden, waar jarenlang veel stikstof aan de grond is toegevoegd, is de kans dat het lukt kleiner. Grassen zijn dol op stikstof en zullen dus heel snel weer de langzaam groeiende kruiden verdringen. Gemeenten en provincies die aan de slag willen met maatwerk bermbeheer, doen er dus goed aan zich goed te laten adviseren door deskundigen. Binnen het ecosysteem van NL Greenlabel komen kennis en expertise samen. De genoemde organisaties in dit artikel zijn alle partners van NL Greenlabel. NL Greenlabel is de aanjager van de natuurinclusieve leefomgeving en warm pleitbezorger van ecologisch bermbeheer. www.nlgreenlabel.nl Foto: Bendiks Westerink, projectleider/senior adviseur Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG). Foto: Provincie Gelderland.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=