13 NUMMER 6 / OKTOBER 2024 MATERIEEL Reductie CO2-uitstoot bij realisatie Rijnkade Arnhem Bouwcombinatie Samen koos voor het opbouwen van de primaire kering met prefab elementen. Dit gebeurt met zero emissie machines. Alle aspecten van de ‘bouweconomie 2030’ komen samen in de versterking en herinrichting van de Rijnkade in Arnhem. Zoals emissievrij werken op de bouwlocatie, circulair gebruik van materialen, integreren van meer groen én het beperken van overlast voor omwonenden. De opdrachtgevers Waterschap Rijn en IJssel en Gemeente Arnhem en Bouwcombinatie Samen konden door een duurzame bouwplaats en bouwlogistiek de CO2-uitstoot met 1,45 miljoen kg reduceren. TEKST: KATJA VAN ROOSMALEN, IN OPDRACHT VAN GROENE KOERS In zomer 2022 dagen het Waterschap Rijn en IJssel en de gemeente Arnhem in een gezamenlijke tender aannemers uit om bij de versterking en herinrichting van de Rijnkade de grenzen te verleggen. Bijvoorbeeld door in de klasse tot 56 kW uitsluitend emissieloos materieel in te zetten én de emissies voor zware machines te reduceren. Bouwcombinatie Samen (Van der Ven, Ballast Nedam en Hakkers) overtreft alle verwachtingen. “Eind 2022, toen we de inschrijvingen openden, werden we echt verrast door deze inzending”, zegt Frans van der Werf, toen contractmanager en nu betrokken als Zero Emissie-adviseur namens de opdrachtgever. “Nooit hadden we verwacht dat aannemers al zo ver konden gaan. We hebben bewust ingezet op emissiereductie middels eisen en gunningscriteria in de aanbesteding. Deze zijn kwantitatief gemaakt met CO2 als parameter. Daardoor bereiken we qua emissiereductie een equivalent van 1,45 miljoen kg CO2, dat staat gelijk aan 203 keer de wereld rond met de personenauto.” VOORBEREIDING EN WALSTROOM Twee opdrachtgevers waren vroegtijdig bereid om twee projecten te laten samensmelten. De waterkerende kade, onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), moest versterkt. Een opdracht van het waterschap. Tegelijk met dijkverbetering wilde de gemeente Arnhem de Rijnkade aantrekkelijker maken. Frans: “Vanuit duurzaamheidsperspectief is toen bedacht: het zou mooi zijn als de machines maar één keer hoeven te komen op deze locatie. Dat beperkt de uitstoot, maar – minstens zo belangrijk - ook de overlast voor omwonenden.” Bovendien bood het gezamenlijk optrekken kansen om maximaal gebruik te maken van toekomstige faciliteiten. Op diverse plekken langs de Rijn is bijvoorbeeld walstroom aanwezig, maar juist niet tussen de Nelson Mandelabrug en John Frostbrug. Hier komen nieuwe (energie)inkoopstations van 1 en 2 Mega Volt Ampere om riviercruiseboten van walstroom te voorzien. “De voorbereiding voor de walstroom werd tijdig getroffen én de aangevraagde capaciteit zou ruim voldoende zijn om de bouwplaats van stroom te voorzien”, zegt Frans. Hij wist namelijk uit vorige projecten dat de laadinfrastructuur één van de grootste knelpunten is om emissievrij te werken. AANBESTEDEN MET AMBITIE Frans vervolgt: “Het contract omvatte eisen voor de inzet van zero emissie materieel. Bewust is daarbij gekozen voor een koppeling met het motorvermogen. In de voorbereiding was namelijk uitgezocht welk materieel ‘af fabriek’ verkrijgbaar was in de markt. Zo kwamen we tot de eis dat materieel tot 56 kW emissievrij moet draaien. Daarnaast zijn de EMVI-criteria in de aanbesteding toegespitst op emissiereductie; aannemers werden uitgedaagd om een emissiereductieplan te schrijven voor materieel op de bouwplaats en de bouwlogistiek. Bouwcombinatie Samen scoorde daar heel hoog op waardoor bijna de volledige fictieve korting van € 3 miljoen werd verleend op de inschrijving.” De aanbesteding in het najaar van 2022 liep echter niet synchroon met de jaarlijkse Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel-subsidieronde (SSEB) in mei. Jos Kamphuis, duurzaamheidscoördinator bij Bouwcombinatie Samen en Ballast Nedam: “Materieelinvesteringen zijn gedaan zonder de zekerheid van toekenning SSEB. Zouden we pas na toekenning van de subsidie overgaan tot aanschaf dan was de kans groot dat deze stukken er niet bij de start in oktober 2023 zouden zijn. Voor ons was het bovendien belangrijker om vanuit een ondernemersgeest de blik vooruit te werpen.” VEEL MATERIEELSTUKKEN Bouwcombinatie Samen deed op basis van vertrouwen stevige investeringen. Jos “Voor de werkzaamheden – bestaande uit het vervangen van bestratingen, aanpassingen aan de riolering, vervangen van de waterkering met damwanden en het plaatsen van prefab keerwanden is een breed pallet materieelstukken nodig.” Denk daarbij aan bandenkranen, hydraulische rupsgraafmachines, silent piler voor de damwanden, emissieloos trilblok, elektrische kraan op het drijfschip, miniloaders, kleine wals én veel klein materieel, zoals elektrische trilplaten, stampers, bandenslijpers en handgereedschappen. Daarnaast rijden er zes elektrische vrachtwagens, vijf trekker-oplegger-combinaties en een elektrische knijperauto rond op de kade. Frans: “Boven de contractuele verplichtingen - in het kader van het emissiereductieplan - zijn bovendien vijf zero emissie machines aangeboden, aangeschaft en ingezet in de klasse 56 tot 130 kW en twaalf machines in de klasse 130-560 kW. Materieel boven de 560 kW is voor deze locatie niet nodig.” Dat het materieel in de categorie 130-560 kW nu al emissievrij draait op de Rijnkade, mag opvallend genoemd worden, gezien de beschikbaarheid. Jos: “Wij laten hier zien dat er al veel kan. Veel is voor dit werk aangeschaft. Gedeeltelijk af fabriek en gedeeltelijk nieuwe machines die geëlektrificeerd zijn bij de bekende ombouwers. Bijzonder is het Ibis kraanschip. Dit was een elektrisch aangedreven kraanschip met een aggregaat aan boord. Maar voor dit project is het schip bekabeld en aangesloten op het bouwstroomnetwerk, gevoed met 100% Nederlandse windenergie. Daarnaast wordt gewerkt met een hybride ankerboormachine. Door deze te bekabelen met een gecombineerde 32A én 63A-aansluiting draait de ankerboormachine ook emissievrij.” AANNEMER AAN ZET Op het project valt op hoe rustig en stil het is ondanks dat verschillende machines gelijktijdig grond verzetten. Frans: “Naast de eisen ten aanzien van emissievrij werken en het CO2-reductieplan, daagden we inschrijvers uit op twee andere EMVI-criteria. Zo is de keuze om de kering in het werk te storten of te kiezen voor prefab bewust bij de aannemer neergelegd. Daarnaast hebben we de inschrijvers gevraagd om mee te denken om de hinder van de werkzaamheden zoveel mogelijk te beperken.” Bouwcombinatie Samen koos voor het opbouwen van de primaire kering met prefab elementen, geproduceerd bij Bosch Beton in Barneveld. “Deze elementen worden met zero-emissie vrachtwagens getransporteerd naar de landhub aan de Nieuwe Havenweg in Arnhem, 2 kilometer stroomopwaarts. Hier kunnen de elektrische vrachtwagens met een 240 kW aansluiting geladen worden. Vervolgens worden de elementen over het water (met schepen draaiend op HVO100) vervoerd naar de Rijnkade, waarna ze vanaf het water met elektrisch materieel geplaatst worden”, legt Jos uit. Alleen voor de natte knopen moest een creatieve oplossing gevonden worden. “Een betonpomp elektrificeren is moeilijk. Maar door de geringe hoeveelheid beton kunnen we uit de voeten met een betonkubel in een kraan.” De Rijnkade toont aan dat – mits aan de randvoorwaarden is voldaan – er al nagenoeg emissievrij gewerkt kan worden. Jos: “Én dat we de fase ‘proeftuin’ voorbij zijn. We praten hier over een volwassen project. Weliswaar zijn we geholpen door de beschikbaarheid van voldoende financiën en energie, maar het geeft vertrouwen dat we in 2030 invulling kunnen geven aan de gestelde opgaven.” Frans van der Werf (links), Zero emissie adviseur Rijnkade Arnhem en Jos Kamphuis (rechts), duurzaamheidscoördinator bij Bouwcombinatie Samen en Ballast Nedam. Op het project valt op hoe rustig en stil het is ondanks dat verschillende machines gelijktijdig grond verzetten.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=