19 NUMMER 3 / MEI 2025 KUNSTWERKEN Hout uit GWW krijgt steeds vaker tweede leven Sinds de Romeinen gebruiken we hout in kunstwerken en maken ze deel uit van ons Nederlands erfgoed. We kennen vele waterwegen, meren, sloten en waterpartijen waarbij we hout nodig hebben voor damwanden, beschoeiingen, meerpalen, vlonders of bruggen. Nederland heeft de ambitie om in 2050 100% circulair te zijn. Steeds vaker zie je dat gebruikt hout uit de GWW-sector zijn plek weet te vinden in nieuwe projecten in de civiele sector of daarbuiten. TEKST: BRYNDIS PERDIJK, KENNISVERSNELLER/HOUTINDEGWW EN ERIC DE MUNCK, CENTRUM HOUT Gebruik van vrijwel onbewerkte meerpalen in een centrale voor de bediening van 40 bruggen en een nieuw steunpunt voor de Provinciale Waterstaat: It Swettehûs in Leeuwarden. Er zijn vele definities van circulariteit, maar over deze indicatoren zijn de deskundigen het eens: producten moeten hernieuwbaar en duurzaam geproduceerd zijn, niet uitputten, herbruikbaar, repareerbaar, recyclebaar, demontabel en losmaakbaar zijn. Houttoepassingen zijn dat allemaal. Hout is een hernieuwbare grondstof. Zolang bossen op een duurzame manier worden beheerd, kan het bos, inclusief houtvoorraad zich herstellen. Vanuit de biologische kringloop is hout dus al een volledig circulair materiaal. VOORBEELDPROJECTEN Volgens onderzoek van Tauw wordt er jaarlijks ongeveer 156.000 m3 hout geresultaat een sterke, duurzame damwand die nog jarenlang meegaat en bijdraagt aan een circulaire toekomst”, zo stelt het waterschap op LinkedIn. ONDERWAARDERING IN NMD In ons land zijn tal van kunstwerken te vinden gemaakt van ‘hergebruikt hout’. Nieuwe initiatieven zijn in opmars, zoals WaterWood. Dat heeft als doel om hoogwaardig hout, dat vrijkomt uit de bouwnijverheid en andere sectoren, een tweede leven te geven. “Samen met ketenpartners, bondgenoten en ondersteunende Ruim tweehonderd meerpalen uit een haven in Kiel zijn hergebruikt in een zonweringsconstructie rond het Werelderfgoedcentrum Waddenzee (WEC). In Almere-Haven zijn onderdelen van een oude brug circulair verwerkt in een nieuwe voetbrug. Deze brug in Amersfoort is volledig gemaakt van gerecycled hout. Enkel de bevestigingsmiddelen en RVS kabels zijn nieuw materiaal. bruikt in de civiele werken. Na verloop van tijd wordt dit hout verwijderd of vervangen en komt het deels beschikbaar voor hergebruik en/of recycling. Hout kan uitstekend meedraaien in de technologische cyclus, het kan eenvoudig meerdere malen worden hergebruikt (cascadering). Steeds vaker zie je dat hout uit de GWW sector wordt hergebruikt in nieuwe projecten in de civiele sector of daarbuiten. Een voorbeeld is het Werelderfgoedcentrum Waddenzee (WEC) project, waarbij er maar liefst 203 meerpalen uit een haven in Kiel een tweede leven hebben gekregen in een zonweringsconstructie rondom het WEC. Een ander voorbeeld is Waterschap Vallei en Veluwe die momenteel werken aan een circulaire damwand in Vorchten, een dorp in Gelderland. Het hout deed eerder dienst als waterkering in de Eem bij Eemnes. Volgens het Waterschap Vallei en Veluwe was dit hout nog van zulke goede kwaliteit dat weggooien zonde was. “Ons waterschap werkt zo veel mogelijk circulair. Hier waren alleen de bovenste delen van de planken versleten. Ze zijn ingekort en kunnen worden hergebruikt, met als instanties werken we aan een duurzame toekomst”, aldus Lars Bastiaansen van WaterWood. Helaas werd dit potentieel tot voor kort niet erkend in de Nationale Milieu Database (NMD). De data in de NMD moet ervoor zorgen dat men materialen op een eerlijke manier kan vergelijken. In de zogenaamde module D van de rekentool wordt hergebruik van hout nauwelijks meegenomen. In de module D kunnen verwachte milieueffecten van toekomstig hergebruik en recycling worden gecrediteerd. Dit betekent dat de milieubesparingen die samenhangen met de toekomstige vermeden productie van nieuwe grondstoffen kunnen worden afgetrokken van de milieu-impact van momenteel toegepaste bouwproducten. In simpele taal: Doordat ik bijvoorbeeld kunststof na gebruik opnieuw kan inzetten bespaar ik de winning van nieuwe aardolie, maar daarmee krijg ik niet de CO 2-uitstoot terug van de oorspronkelijke productie van de aardolie dat in het kunststof is gegaan. Op papier gebeurt precies dit in module D en dat is niet terecht. Voor hout werd er tot voor kort in deze database aangenomen dat het niet wordt gebruikt voor hergebruik en recycling. Op basis van ervaring en het toenemende aantal projecten dat met gerecycled hout wordt ontworpen en uitgevoerd, verwachtte Centrum Hout dat het volume aan hergebruikt of gerecycled hout in de praktijk wel relevant is. Op basis van het rapport van de Wageningen University & Research (WUR), (Bio-based building products in the Dutch Environmental Database (NMD) : Part 2: Proposal for updated end-of-life lump-sum values for wood based producten) heeft de WUR, samen met Centrum Hout, geadviseerd om de verwerkingscenario’s bij te stellen. De WUR raadt verder aan in dit rapport om de ontwikkelingen in de markt continu te volgen. De waarden voor hergebruik en recycling zijn momenteel allemaal naar beneden afgerond om conservatieve waarden te verkrijgen. Maar de WUR verwacht dat circulariteit in de civiele techniek de komende jaren verder zal toenemen. HEROVERWEGING NMD is op dit moment bezig de huidige verwerkingsscenario’s te heroverwegen, waarbij het genoemde rapport voor houttoepassingen belangrijke input levert. Volgens Eric De Munck van Centrum Hout zijn we hiermee een stap dichterbij een eerlijke vergelijking en meer duidelijkheid voor de sector. We zijn er echter nog niet. Ook de NMD laat op haar website weten dat men onderzoek aan het doen is naar de module D als geheel. Dat onderzoek is belangrijk om een gelijk speelveld te behouden. Uit het onderzoek van WUR blijkt dat hout structureel beter scoort in LCA’s dan traditionele materialen. Helaas worden de voordelen van bijvoorbeeld de opslag van CO 2 nog niet erkend in de huidige regelgeving. Een aangepaste en op onderdelen meer betrouwbare methodiek (zoals voor landgebruik) voor het vaststellen van milieukosten is nodig. Dat zou niet alleen zorgen voor eerlijkere vergelijkingen en duidelijkheid in de bouwsector, maar ook bijdragen aan een bredere en snellere acceptatie van biobased materialen als hout. Alle voordelen van hout pleiten om meer hout te gebruiken uit duurzaam beheerde bossen. Bovendien ontstaat er tegenwoordig de extra bonus doordat hout prima en veelzijdig her te gebruiken of te recyclen is. De prachtige projecten bewijzen welke potentie hout heeft en dat hout een tweede leven verdiend. Steeds vaker worden kunstwerken circulair ontworpen. In het ontwerp wordt er dan al rekening gehouden met hergebruik. Voor kunstwerken is detaillering van groot belang. De levensduur kan ermee structureel worden verlengd en mogelijkheden voor hergebruik vergroot. Gratis lunchlezing/ kennissessie Wil je als ingenieursbureau, gemeente of waterschap meer weten over de circulariteit van hout, neem dan contact op. Hout in de GWW organiseert dit jaar gratis lunchlezingen over ‘innovatief houtgebruik in de GWW’. In korte kennissessies worden onderwerpen aangesneden waar vragen over zijn bij een organisatie, zoals: toepassingen, houtsoorten en eigenschappen, belang van detaillering en het CROW-CUR Rapport 213, milieu en duurzaamheid, MKI, Circulariteit, CO2-opslag in hout of herkomst (principes van duurzaam bosbeheer). De kennissessies worden op maat gemaakt. Voor meer informatie, het maken van een afspraak of de afstemming van de inhoud neem contact op met: Kennisversneller Hout in de GWW: Bryndis Perdijk, kennisversneller@houtindegww.nl of kijk op houtindegww.nl.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=