11 NUMMER 5 / SEPTEMBER 2025 INRICHTING OPENBARE RUIMTE Waar vind ik meer informatie? • Hitte aanpak 2025 downloaden: ga naar https://rijksoverheid.nl en vul in het zoekvak in ‘Hitte aanpak 2025’. • Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie: ga naar Kennisportaal Klimaatadaptatie, www. klimaatadaptatienederland.nl. Scroll op homepage naar beneden en kijk bij ‘Landelijke programma’s’. • Menukaart Hitte: ga naar Kennisportaal Klimaatadaptatie, www.klimaatadaptatienederland.nl. Vul in zoekvak in: ‘Menukaart Hitte’. • Maatlat groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving: ga naar Kennisportaal Klimaatadaptatie, www.klimaatadaptatienederland.nl. Scroll op homepage naar ‘Hulpmiddelen om klimaatadaptatie in praktijk te brengen’, en klik op ‘Maatlat’. • Groen in en om de stad: ga naar Kennisportaal Klimaatadaptatie, www.klimaatadaptatienederland.nl. Vul in zoekvak in: ‘Groen in en om de stad’. • Coolkit hittebestendige stad: ga naar Kennisportaal Klimaatadaptatie, www.klimaatadaptatienederland.nl. Vul in zoekvak in: ‘Coolkit’. • Gemeenten kunnen voor ondersteuning contact opnemen met de RVO-helpdesk via klimaatadaptatie@rvo.nl. Afhankelijk van de situatie kan RVO gratis of onder cofinanciering experts en adviseurs inzetten om op locatie ondersteuning te bieden. • Een aanpak voor de langere termijn wordt uitgewerkt in de nieuwe Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS’26) die het kabinet in 2026 zal uitbrengen. Kijk voor de huidige NAS op www.klimaatadaptatienederland.nl. maatregelen die ervoor gaan zorgen dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is ingericht. In 2025 wordt binnen de aanpak van het DPRA een nieuwe ronde klimaatstresstesten door lokale overheden uitgevoerd, waarbij klimaatrisico’s voor het gemeentelijk gebied in kaart worden gebracht. Hitte is hier onderdeel van. Uit de stresstest en de daarop volgende risicodialoog komt hoe kwetsbaar een gebied is voor hitte en waar knelpunten ontstaan. Hierover kunnen lokale overheden in gesprek met betrokken stakeholders en vervolgens samen een uitvoeringsagenda opstellen. Voor hitte kan invulling worden gegeven aan de risicodialoog door gebruik te maken van de Menukaart Hitte, ontwikkeld door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). GROENBLAUWE INRICHTING Een hittebestendige openbare ruimte is volgens de Hitte aanpak goed te realiseren met een groenblauwe inrichting. Door de verdichting staat groen in de openbare ruimte onder druk. Daarom is het van belang om bij de (her)inrichting van de openbare ruimte en de (her)ontwikkeling van gebieden vooraf helder te hebben wat er nodig is. Het Rijk heeft hiervoor de Maatlat voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving ontwikkeld. Deze bevat ontwerprichtlijnen om rekening te houden met onder andere hitte. Daarnaast biedt de Handreiking Groen in en om de Stad handvatten en richtlijnen. Via de campagne ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’ (NK Tegelwippen, Week van de Groene Tuin en Maand van het Vergeten Plantseizoen) worden inwoners via hun gemeenten gestimuleerd om hun leefomgeving groener te maken. Door bewustwordingscampagnes worden ook inwoners bewust gemaakt dat een groene omgeving verkoelend werkt en een comfortabele leefomgeving biedt. WAT DOEN MAATSCHAPPELIJKE PARTNERS AL? Naast de (decentrale) overheden zijn maatschappelijk partners en particulieren aan de slag met het vergroenen van de leefomgeving. Ook bedrijventerreinen zijn aan de slag. In de Werklandschappen van de toekomst (www.werklandschappen.nl) wordt geïnnoveerd om bedrijventerreinen te vergroenen en klimaatrobuust in te richten. Dit gebeurt samen met een consortium van ruim dertig partijen, bestaande uit ondernemers, onderzoeks- en onderwijsinstellingen, overheden en (maatschappelijke) organisaties. Er is een toolbox beschikbaar met een stappenplan. Daarnaast geeft het consortium inzicht in opgedane kennis en deelt handvatten en instrumenten om het bedrijventerrein te transformeren naar een werklandschap. Gebiedsinrichting van bestaande wijken kent andere uitdagingen dan inrichting van nieuwbouw. Ieder wijktype kent eigen uitdagingen. Er is door de Hogeschool van Amsterdam een coolkit ontwikkeld waar richtlijnen, ook per wijktype, staan beschreven. Deze coolkit geeft advies over de optimale inrichting van de buitenruimte. Daarnaast doet de Hogeschool van Amsterdam onderzoek naar het effect van langdurige hitte. Mensen slapen daardoor slecht en dat leidt tot negatieve effecten op de gezondheid, arbeidsproductiviteit en leefbaarheid. Er wordt onderzocht welke ruimtelijke factoren invloed hebben op nachthitte en welke fysieke maatregelen de stad en woningen helpen om de problemen te beperken. WAAR KUNNEN WE MEE AAN DE SLAG? Bij de inrichting van een gebied zijn er dus richtlijnen beschikbaar die bijdragen aan een verkoelende werking van het gebied. Er is echter (nog) weinig informatie over de effectiviteit van de inrichtingsmaatregelen. Zo is bekend dat kleine bomen minder schaduw en verkoeling leveren dan grotere bomen, maar is er onvoldoende kennis over welke boomsoorten goed hittewerend werken. Daarnaast is er beperkt inzicht in ideale loopafstanden, wat betreft de toegankelijkheid van de koele plekken. Door te monitoren en te meten wordt de kennis hierover vergroot en kunnen er effectievere keuzes worden gemaakt. Door met deze kennis vervolgens in te zetten op uniforme standaarden kan een hittebestendige gebiedsinrichting in de toekomst worden gerealiseerd. Wat betreft een hittebestendige gebiedsinrichting is de opgave voor de bestaande wijken van een andere omvang dan voor nieuwe gebieden. Voor bestaande gebieden is het kansrijk om de inrichting te koppelen aan de energietransitie. Er wordt in wijken gezocht naar warmteoplossingen, bijvoorbeeld een warmtenet. Straten worden opnieuw ingericht, wat een kans biedt om de buurt ook gelijk hittebestendig in te richten. Door de ontwrichtende impact op de samenleving heeft hitte ook financieel economische gevolgen. Denk aan (gezondheids-)schade door hittestress. Het is goed om te verkennen of de financiële sector kan bijdragen aan het hittebestendig maken van gebieden en gebouwen, bijvoorbeeld door financiering specifiek voor hittemaatregelen bij (grote) vastgoedprojecten. Dezelfde impuls wordt onderzocht voor zorgverzekeraars die gebaat zijn bij de inrichting van een gezonde en toegankelijke leefomgeving. Door tot slot het breed en actief te communiceren met maatschappelijke partijen van een afgestemde boodschap, weten mensen wat ze zelf kunnen doen om gezond te blijven bij hitte. OVERIGE THEMALIJNEN IN HET KORT Bij de Themalijn Gebouw ligt de focus op een hittebestendige woning in een hittebestendige omgeving. Woningen zijn goed geïsoleerd en kunnen goed ventileren. Woningen zijn zo vormgegeven dat zoninval in de zomer zoveel mogelijk wordt voorkomen en hebben goede inbraakbestendige ramen om ook ‘s nachts veilig te ventileren. De inzet is om zoveel mogelijk aircogebruik te voorkomen door opwarming van de woning te vermijden en vormen van passieve koeling toe te passen. Mensen met een (gemeenschappelijke) tuin hebben voldoende schaduwmogelijkheden en groen dat zorgt voor verkoeling. Specifiek levensloopbestendige woningen en gebouwen voor minder weerbaren hebben extra aandacht voor wat betreft hittebestendige inrichting. Bij de Themalijn Gezondheid is het streven om door de hittebestendige inrichting van de omgeving en de gebouwen de effecten van hitte op de gezondheid te beperken. Sinds 2007 kennen we in Nederland het Nationaal Hitteplan, opgesteld door het RIVM. Het Nationaal Hitteplan is een landelijk waarschuwingssysteem tijdens hitte. De waarschuwingen zijn afgestemd op de systematiek van het KNMI voor extreem weer. Tijdens een code geel situatie gelden waarschuwingen voor kwetsbare groepen en bij code oranje wordt iedereen gewaarschuwd voor de impact van de hitte. Vanaf 2026 wordt communiceren over hitte duidelijker door in het Hitteplan de term hittekracht te gebruiken. Net als met windkracht geeft hittekracht met een getal op een schaal van 1 tot 10 de intensiteit aan tijdens een hitte periode. Hierbij wordt rekening gehouden met de factoren temperatuur, luchtvochtigheid, stralingswarmte en wind. Bij de Themalijn Calamiteiten gaat het erom dat we een crisis op tijd zien aankomen en voldoende zijn gewaarschuwd voor een hittegolf. Alle (lokale) overheden, hulpdiensten en zorgverleners weten goed wat er van hen verwacht wordt en waar ze moeten helpen. Via de campagne ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’ (NK Tegelwippen, Week van de Groene Tuin en Maand van het Vergeten Plantseizoen) worden inwoners via hun gemeenten gestimuleerd om hun leefomgeving groener te maken. Foto: Kennisportaal Klimaatadaptatie. Foto: Kennisportaal Klimaatadaptatie. Als straten opnieuw worden ingericht, dan biedt dit gelijk een kans om de buurt hittebestendig in te richten. Foto: Sipke Terpstra / Lageschaar Vaste Planten. advertentie
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=