GWW-Totaal 5 - 2020

11 NUMMER 5 / SEPTEMBER 2020 THEMA OPENBARE RUIMTE de bestaande stedelijke leefomgeving. Meer bomen en groene daken in de stad hebben bijvoorbeeld als voordeel dat er minder wa- teroverlast is (waterbuffering), dat er minder hitte blijft hangen in de zomer, dat mensen een prettige verblijfsplek hebben, dat vogels en insecten een habitat hebben én dat de luchtkwaliteit toeneemt. Het verkoelende effect van bomen en groene daken en gevels is daarnaast zo groot dat er minder energie verbruikt hoeft te worden voor airco’s. Driessen over de belangrijkste uitdagingen: “Tot 2030 willen we 10%minder verharding binnen het bebouwde deel van de stad. De verharding wordt vervangen door groen voor verkoeling, wateropvang, meer biodiversiteit en een prettige leefomgeving. Met groen creëren we ook schaduwroutes en koelte- plekken in de openbare ruimte om hittestress te verminderen. Het doel is om binnen 250 meter van elke woning in Arnhem een koelte- plek te hebben.” Waterbeheer Ook moet de wateroverlast worden aan- gepakt. In Arnhem is wateroverlast vooral aan de orde in de noordelijke helft van de stad waar in het heuvelachtig gebied het regenwater via beekdalen en straten naar de lager gelegen wijken stroomt. Om het risico op wateroverlast te verminderen is het nodig omwater langer vast te houden in de hoger gelegen gebieden en het water sneller af te voeren uit de lager gelegen gebieden. Tevens moet worden voorkomen dat er zoveel regenwater in gemengde riolen terecht komt dat deze overstorten, overlopen. Arnhem werkt daarom al geruime tijd aan het afkop- pelen van hemelwater. Inmiddels is, sinds 2003 ongeveer 120 hectare verhard opper- vlakte van het rioolstelstel afgekoppeld. Verder komen er strenge eisen voor het bijbouwen van nieuwe woningen. Alle nieuwbouw wordt per definitie afgekoppeld van het riool, om deze te ontzien tijdens hoosbuien. Bij renovatie wordt zo veel mogelijk afgekoppeld. In de openbare ruimte wordt zelfs 90% afgekoppeld. Uitgangspunt is telkens dat een bui van 40 mm ter plaatse verwerkt moet kunnen worden. Veel maatregelen om hitte en waterover- last tegen te gaan, dragen ook bij aan het voorkomen van droogte. Het afkoppelen van gebouwen en vergroenen van wijken zorgt er bijvoorbeeld voor dat er meer regenwater in de grond zakt en wordt vastgehouden. In droogtegevoelige gebieden wordt de bodem verbeterd om de ‘sponswerking’ van de stad te versterken. Verder worden er droogtebe- stendige bomen en planten aangeplant. STIMULEREN Beleidsregels zijn niet genoeg om bijvoor- beeld particuliere woningeigenaren en huur- ders over te halen om hun tuinen en woning te vergroenen en klimaatadaptief te maken. De gemeente ondersteunt onder meer een campagne van Vitens over het spaarzaam STRATEGIE KLIMAATADAPTATIE In augustus publiceerde de gemeente Arnhem de Strategie Klimaatadaptatie Arn- hem 2020-2030. Hierin staan plannen om de stad klimaatbestendig te maken. De Arnhemse aanpak richt zich, in lijn met de nationale aanpak, op waterbeheer, hitte, droogte en waterkwaliteit en waterveiligheid. ALGEMENE PLANNEN • Tot 2030 10%minder verharding binnen het bebouwde deel van de stad. Dit geldt ook voor hoofdinfrastructuur, zoals wegen. De verharding wordt vervangen door groen voor verkoeling, wateropvang, meer biodiversiteit en een prettige leefomgeving. Onderdeel is het Bomenplan, met de ambitie ommeer bomen te planten en te beschermen. • Stadsbrede subsidie voor aansluiting regenton, groen dak, tegels vervangen door groen of andere klimaatbestendige maatregelen. De gemeente gaat verder onderzoek doen naar het inzetten van financiële prikkels voor particulieren en bedrijven om klimaatadaptieve maatregelen te nemen. • Klimaatadaptatie wordt vast onderdeel van gemeentelijke randvoorwaarden voor gebieds- en vastgoedontwikkeling. Er worden klimaattoetsen uitgevoerd om de gevolgen voor hitte, droogte en waterveiligheid te bepalen. In de openbare ruimte alleen verharden wat echt noodzakelijk is. WATERBESTENDIGE MAATREGELEN • Regenwater dat in hoger gelegen (bron)gebieden valt gaat zo veel mogelijk lokaal de grond in. Waar dat niet kan wordt regenwater vertraagd weggevoerd richting groen en parken, zodat de lagergelegen (put)gebieden minder last hebben van wateroverlast. • De Rijnkade voldoet nu niet meer aan de eisen voor waterveiligheid, dus dit gebied wordt heringericht. Naast een veilige en hogere kade wordt de Rijnkade ook vergroend. • Er zijn meer woningen en bijbehorende infrastructuur nodig, terwijl er ook minder verharding moet komen. Alle nieuwbouw wordt per definitie afgekoppeld van het riool om deze te ontzien tijdens hoosbuien. Bij renovatie wordt zo veel mogelijk afgekoppeld. In de openbare ruimte wordt zelfs 90% afgekoppeld. Uit- gangspunt is dat een bui van 40 mm ter plaatse verwerkt moet kunnen worden. HITTEBESTENDIGE MAATREGELEN • Er komen schaduwroutes en koelteplekken in de openbare ruimte. Deze komen vooral op hitteplekken waar veel mensen komen, zoals rondomwinkelcentrum Kronenburg, in de binnenstad en op bedrijventerreinen en grotere parkeer- terreinen. Hier worden bomen en gevelplanten aangeplant en komt eventueel verkoelend water. Doel is om binnen 250 meter van elke woning in Arnhem een koelteplek te hebben. • Bij nieuwe (hoog)bouw wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de koele windstromen die vanaf de Veluwe richting de stad waaien. DROOGTEBESTENDIGE MAATREGELEN • Veel maatregelen om hitte en wateroverlast tegen te gaan, dragen ook bij aan het voorkomen van droogte. Het afkoppelen van gebouwen en vergroenen van wijken zorgt er bijvoorbeeld voor dat er meer regenwater in de grond zakt en wordt vastgehouden. • In droogtegevoelige gebieden wordt de bodem verbeterd om de ‘sponswerking’ van de stad te versterken. Verder worden er droogtebestendige bomen en plan- ten aangeplant. • De gemeente ondersteunt een campagne van Vitens waarin iedereen wordt op- roepen zuinig te zijn op drinkwater. Denk aan bespaarknop op toilet en opvangen regenwater in regenton. Aanleg van een groendak. Foto: Bert Roete, Arnhem Klimaatbestendig. omgaan met drinkwater. Eenvoudige maat- regel is het gebruiken van de bespaarknop op het toilet. Maar ook het opvangen van regenwater in een regenton in de tuin om de planten water te geven. Verder is het AANjaagfonds sinds januari 2018 van kracht. Dit fonds ondersteunt buurt- en wijkinitiatieven op het gebied van energie(transitie) en klimaatadaptatie. Ook is er een Groenfonds dat is bestemd om het groene karakter van Arnhem te behouden en te versterken. Met dit Groenfonds voert Arnhem projecten uit om de doelen uit de Groenvisie te realiseren en dus ook de doelen uit de Strategie Klimaatadaptatie en het Bomenplan. Alle drie de plannen streven dezelfde doelen na, namelijk een groene, na- tuurvriendelijke, duurzame en gezonde stad. Daarbij is er ook ruimte voor particuliere initiatieven die de waarden van het groen versterken. Onder meer via subsidieregelin- gen Klimaatadaptatie en Eetbare stad. En ook voor projecten van stichting Arnhem Zoemt, die biodiversiteit in de stad wil vergroten, onder andere voor de 358 soorten wilde bijen in Nederland. Arnhemwerkt al jaren samen met stichting Arnhem Klimaat Bestendig, Stichting Groen Arnhem en stichting Natuurcentrum Arnhem om de stad klimaatadaptief te maken en is sinds kort ook deelnemer aan de Stichting Steenbreek. Deze stichtingen wil samen met deelnemende gemeenten, corporaties, waterschappen en provincies de leefomge- ving vergroenen. Deelnemende gemeenten organiseren onder de campagne Operatie Steenbreek acties om samen met inwoners en bedrijven te vergroenen. Denk bijvoor- beeld aan acties als Tegel eruit, plant erin, korting bij aanschaf van regentonnen maar ook het aanleggen van voorbeeldtuinen, promotie tijdens evenementen, maken van insectenhotels, aanleggen van geveltuinen tot aan het vergroenen van een hele straat samen met buurtbewoners. Alsook aandacht voor meer groen rondom bedrijfsterreinen, zorglocaties en schoolpleinen. “Via het Natuurcentrum Arnhemwordt daarnaast op scholen natuureducatie gegeven. Het draait voor een groot deel om bewustwording”, besluit Driessen. “En het bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek, ons groene infor- matiecentrum, is bij uitstek de plek waar partijen samen kunnen komen om Arnhem nog groener te maken.”