GWW-Totaal 5 - 2020

PLATFORM VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW 10 Arnhem omarmt klimaatadaptatie en biodiversiteit Klimaatdeskundigen rekenen Arnhem tot de koplopers in Nederland op het gebied van klimaatadaptatie en biodiver- siteit. Genoeg reden voor GWW Totaal om het gesprek aan te gaan met Anne Luijten, Trainee Biodiversiteit en Robin Dries- sen, bestuursadviseur groen en biodiversiteit, van de gemeente Arnhem. Het werd een boeiend gesprek over de uitdaging die er ligt bij gemeenten om de stede- lijke omgeving klimaatbestendig en natuurinclusief te maken. Hoe krijgen we alle neuzen in de- zelfde richting? TEKST: FRANK DE GROOT Op Nationaal niveau is in 2014 door de gezamenlijke overheden (Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) afgesproken dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust moet zijn. Dit is vastgelegd in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Klimaat en natuur staan bij de gemeente Arnhem al lange tijd op de agenda. Dat komt mede door de prachtige ligging van de stad tegen de Veluwezoom en bijvoorbeeld de aanwezig- heid van Hogeschool Van Hall Larenstein. De missie van deze ‘duurzaamste hogeschool van Nederland’ is het opleiden van professionals die bijdragen aan een duurzame en betere wereld. Verder vinden we hier de groene op- leider en kenniscentrum IPC Groene Ruimte. KOPLOPER Arnhem heeft ten opzichte van veel andere gemeenten een koppositie op het gebied van ecologisch beheer. Vanaf 1991 wordt op veel plekken ecologisch maaibeheer toegepast. Elk jaar komt daar meer ecologisch beheerd grasland bij; nu al 350 voetbalvelden. Voor het beheer van de gemeentelijke terreinen is de gemeente sinds 1995 gecertificeerd met het ECO-keurmerk van Skal. In datzelfde jaar werd Arnhem de eerste Nederlandse gemeente met het internationale FSC-keur- merk voor duurzaam beheer voor haar bossen. Het huidige groenbeleid is vertaald in de Groenvisie Arnhem 2017 - 2035. Er wordt gestreefd naar een groene, natuurvriende- lijke, duurzame en gezonde stad. De gemeen- ten doet dat samen met groene groepen in de stad en ook de inwoners. Nieuwe wapenfeiten zijn onder meer de Woondeal regio Arnhem-Nijmegen en Strategie Klimaatadaptatie 2020-2030. De Woondeal regio Arnhem-Nijmegen bevat niet alleen afspraken over bijvoorbeeld de forse woningbouwopgave en het betaalbaar houden van die woningvoorraad, maar ook over het vormgeven van een circulaire leef- omgeving, natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen en het behoud van groene ruimte in de stad. In de Strategie Klimaatadaptatie is de route beschreven in de komende tien jaar naar een klimaatbestendige stad in 2050. Verder is er het Bomenplan, met de ambitie ommeer bomen te planten en te beschermen, ook op particuliere terreinen en in tuinen. Tot slot is Anne Luijten dit jaar het Biodiversiteitsplan aan het opstellen, dat gemaakte afspraken in de Groenvisie rond biodiversiteit / de Natuurinclusieve Stad con- cretiseert. Enorm veel afspraken dus, maar hoe vertaal je dit naar de vaak weerbarstige praktijk? MEEKOPPELEN “We combineren de opgave voor klimaat- adaptatie zoveel mogelijk met andere opgaven, waardoor een efficiëntere inzet van middelen mogelijk wordt”, zegt Robin Dries- sen. “In de Strategie Klimaatadaptatie staat beschreven dat klimaatbestendige maatrege- len goed gecombineerd kunnen worden met andere thema’s, zoals biodiversiteit, gezond- heid, leefbaarheid, gebiedsontwikkelingen en de energietransitie. Een voorbeeld is de wijk Geitenkamp. Hier is de vervanging van het riool gecombineerd met klimaatadaptatie en interventies op het gebied van armoedebe- strijding. Een andere meekoppelkans die we benutten vindt plaats in de binnenstad. Bij de aanleg van een netwerk van schaduwroutes en koelteplekken kiezen we voor beplanting die een meerwaarde heeft voor vogels en insecten en verhogen wij naast de leefbaar- heid en beleving bewust ook de biodiversiteit in de binnenstad van Arnhem.” WONINGBOUWOPGAVE Een andere opgave is de combinatie van stedelijke verdichting en verharding, met klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen. De woningbehoefte in de regio Arnhem-Nij- megen tot 2030, is vastgesteld op 35.000 woningen. Tot 2040 zijn dat er nog eens 15.000 tot 25.000. Volgens Anne Luijten liggen daar echter ook kansen om te vergroenen en vooral de bio- diversiteit te laten toenemen: “Nieuwbouw biedt kansen om daken en gevels te vergroe- nen en bijvoorbeeld gazon te vervangen door locaties met inheemse kruidenvegetaties. Ook kunnen neststenen voor onder meer gierzwaluwen, vleermuizen en huismussen worden geïntegreerd in gevels. En maak erfafscheidingen met hederahagen en niet met houten schuttingen. Stimuleer bewoners ook om de tuin niet geheel te betegelen, maar ruimte voor groen te maken, een regenton te plaatsen, enzovoort.” Robin Driessen voegt daar aan toe dat ook de bestaande natuur- waarden zoveel mogelijk beschermd moeten worden: “Het is niet meer van deze tijd om een stuk grond bouwrijp te maken door alles af te graven. We moeten een wijk ontwer- pen vanuit de bestaande elementen, zoals bomen, waterpartijen en bijzondere flora en fauna. Anticiperen op wat er is en niet kaal scheren, woningen bouwen en dan nog weer wat bomen planten.” NATUUR INCLUSIEF BOUWEN Mooie plannen, maar hoe zorg je ervoor dat bijvoorbeeld projectontwikkelaars en woningbouwverenigingen natuurinclusief bouwen? “In de Woondeal staan afspraken over het vormgeven van een circulaire leef- omgeving, natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen en het behoud van groene ruimte in de stad”, zegt Luijten. “Daarnaast starten we een pilot met een puntensysteem in de Vinexwijk Schuytgraaf. We hebben daar bestaande voorbeelden van puntensystemen van de gemeenten Nijmegen, Ede en Den Haag voor gebruikt. Voor het puntensys- teemmoeten projectontwikkelaars een minimaal aantal punten halen op het gebied van natuurinclusief bouwen. We willen dat ook invoeren voor woningbouwcorporaties. Uiteindelijk willen we het puntensysteem bij gebleken geschiktheid opnemen in de Om- gevingsvisie. We zetten de Omgevingsvisie daarbij in als instrument om op gemeentelijk niveau prioriteiten op het gebied van biodi- versiteit en klimaatadaptatie te benoemen. Dit vormt de basis voor de op te stellen om- gevingsplannen, die naar verwachting vanaf 1 januari 2022 de bestemmingsplannen gaan vervangen onder de nieuwe Omgevingswet. Hiermee ontstaat een juridische basis voor klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit bij ruimtelijke ontwikkelingen. Uiteindelijk is het de hoop dat projectontwikkelaars en ver- huurders uit zichzelf al natuurinclusief gaan bouwen, omdat groene woningen in groene wijken in waarde stijgen of beter verhuurbaar zijn.” BESTAANDE LEEFOMGEVING Een zo mogelijk nog grotere opgave ligt er in Robin Driessen, bestuursadviseur groen en biodiversiteit en Anne Luijten, Trainee Biodiversiteit, van de gemeente Arnhem: “We combineren de opgave voor klimaatadaptatie zoveel mogelijk met andere opgaven, waardoor een efficiëntere inzet van middelen mogelijk wordt.” Anne Luijten heeft een nestkastje van Arnhems stadshout van MooiWerk in de hand. Gemaakt door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.